Rus çarlarından. 1796 yılında doğdu. Çar Birinci Pavel’in üçüncü oğludur. Çarlık geleneklerine göre, özel bir eğitimle yetiştirildi. 1817’de Rus ordusunda vazîfeye başladı. 1825’te, önceleri kardeşi Çar Birinci Aleksandr’ın vekili olarak, Rusya’nın idâresini ele aldı. Kardeşi çarlıktan çekilince aynı yıl Rus Çarı oldu.

Birinci Nikola Rus Çarı olduğunda, Avrupa Kıtası ihtilâllerle çalkalanıyordu. Birinci Nikola, hür idâre sisteminin karşı safında yer aldı. 1825’de Dekabrist isyânını bastırdı. Sert ve sıkı bir idâre tarzı kurdu. Kasım 1830’da başlayan Polonya isyânını, yedi ayda kanlı bir şekilde tamâmen ortadan kaldırdı. Polonya’nın özel statüsünü kaldırıp, eyâlet hâline getirdi. Toprak reformu yapmak istediyse de köylüler isyân etti. Devrinde 556, köylü isyânı oldu. Hepsini bastırdı. İnanç hürriyetini kaldırıp, Ortodoksluk propagandası yaptırdı. Slavlığı Balkanlarda propaganda ettirip, Osmanlı Devletini bölmek istedi. Osmanlılar, Mora İsyânını bastırınca, Fransa ve İngiltere ile müttefik olup, Akdeniz’e Rus filosu gönderdi. Rus filosu Navarin baskınına katıldı. Osmanlı Devleti, Rusya’dan tazmînât isteyince; 1828’de Osmanlılara savaş îlân etti. Tuna Nehri ağzını ve Doğu Karadenizin bir kısmını, 1829 Edirne Antlaşmasıyla Osmanlılardan Revan’ı da İran’dan aldı. Osmanlı Devletiyle yardımlaşmayı ihtivâ eden 1833 Hünkâr İskelesi Antlaşması imzâlandı. Rusya’nın hudûdunu batıda Avrupa, doğuda Asya kıtaları üzerinde genişletti.

Rusya’yı 1848 Avrupa İhtilalleri dışında tutan Birinci Nikola, Kudüs’teki mübârek makamlarla ilgilendi. Ortodoksluğun hâmisi rolünü oynadı. Osmanlı Devletinden ülkedeki Ortodoksların hâmiliğini isteyince, kabul edilmedi. Osmanlı Devleti, Rusya’ya harp îlân etti. Fransa, İngiltere ve İtalya da, menfaatleri îcâbı, Birinci Nikola’ya cephe aldılar. Kırım Harbinde Ruslar Osmanlı Devleti ile müttefik askerlerine yenilince, Birinci Nikola, 3 Mart 1855’te kahrından öldü.

Birinci Nikola’nın saltanatı (1825-1856) devrinde Rusya modernleşip genişledi. Rusya’da ıslâhat yaptı. Rus kânunlarını toplattı. Avrupa’daki hürriyet fikirlerini Rusya’ya sokmayıp, basında sansür uyguladı. Devrinde dokuma sanâyi gelişip, Rus parası Ruble istikrara kavuşturuldu.