Alm. Nikotin (n), Fr. Nicotine (f), İng. Nicotine. En çok tütün yapraklarından çıkarılan, renksiz, açıkta bırakılınca havadan oksijen alarak esmerleşen, bitki hastalıklarıyla mücâdelede bitkileri saran dış asalakları öldürmek için de kullanılan, 247 derecede kaynayan ve 1.033 yoğunluğunda çok zehirli bir alkaloit (C10H14N2). Organik kimyâda 3 - (1 metil - 2-pirolidil)- piridin ismiyle bilinen, piridin tipindeki alkoloitlerin en önemli üyesi. Nikotin ham nikotin veya nikotin sülfat hâlinde, tütünden buhar destilasyonuyla veya trikloretilen gibi bir çözücü ile ekstrakte edilerek elde edilir. Etil nikotinat ve 1 - metil-pirrolidon kullanarak sentetik DL - nikotin elde edilir.

Renksiz, tütün kokusunda, su ile karışabilen hava ile temas ettiğinde kahverengi olan bir sıvıdır. Yoğunluğu 20°C’da 1,01 g/cm3tür. Tütünden elde edilen nikotin, polarize ışığı sağa ve sola çeviren nikotinlerin karışımıdır. Bu rasemik hal tartarik asit içinde kararlı olabilir. Yine sentetik olarak elde edilen ve tabîatta bulunmayan yapı olarak tabiî nikotinden çok az farklı olan alfa nikotin de vardır.

Nikotin tabiî olarak en çok tütün bitkisinde olmakla berâber birçok bitkinin, yapraklarında, köklerinde ve tohumlarında bulunur. Tütünde nikotin oranı, % 1 ile 8 arasında değişir. Diğer ülkelerin tütünlerine oranla Türk tütünü daha kalitelidir. Çünkü nikotin miktârı oldukça düşüktür. Amerikan tütünlerinde nikotin miktârı çoktur. Sigara içilirken duyulan lezzet, nikotin oranı ile ilgili olmayıp daha çok tütünün cinsine, işleme tarzına, hattâ tütünü sarmakta kullanılan kâğıdın çeşidine bağlıdır. Nikotin çok zehirli bir maddedir. Eser miktarda alındığı zaman sinir sistemi uyanır, guddelerde ifrazatın ve kan basıncının çoğalmasına sebep olur. Biraz fazla alındığı zaman felç meydana getirir. Deriden emilebilen nikotinin insan için öldürücü dozu 60 miligramdır. Bu yüzden nikotinin ilâç olarak önemi yoktur. Zirâatte böcek öldürücü olarak kullanılır.