Kuzeydoğu Afrika’da büyük bir nehir. 6640 kilometrelik uzunluğu ile dünyânın en uzun, 3.200.000 km2 su alma alanı ile dünyânın üçüncü büyük nehridir.

Nil’in su alma havzasında bir grup göl bulunur. Bunlardan biri olan Victoria, dünyânın ikinci büyük gölüdür. Nil, başlangıçta Beyaz Nil (esas kol) ve Mavi Nil olarak iki ana kol hâlinde doğar ve bu kollar Hartum’da birleşir.

Beyaz Nil: Victoria Gölünden doğar. Ancak bu kolun esas kaynağı Kagera Nehridir. Victoria Gölünden sonra, Ripon ve Owen şelalelerinden dökülerek beş metre seviye kaybeder ve diğer büyük bir göl olan Kyoga’ya erişir. Buradan devam ederek Murchisan Şelâlesinde 40 metrelik bir düşüş meydana getirir. 30 km ileride Albert Gölüne varır. Daha sonra büyük bir ormanlık bölgeye girer. Nehir, tropik bitkilerin bulunduğu bu bölgede 770 km ilerler. Bu esnâda suyunun büyük bir kısmını taşmalarla kaybeder.

Mavi Nil: Nil’in bu kolu Etyopya’nın Masif Dağlarından iner. Uzunluğu 1360 km olmasına rağmen, taşma zamânında daha uzun olan Beyaz Nil’den dört kat fazla su taşır. Taşarak Mısır’daki bâzı zirâat alanlarını sular altında bırakır. Mavi Nil’in biri Tana Gölünden başlayan iki kaynağı vardır.

Aşağı Nil: Sık bitki topluluklarının arasından geçen ve suyun bir kısmını kaybeden Nil, bu bölgede, bulutsuz gök ve sıcak rüzgârın etkisinde, dünyânın en büyük çölü olan Büyük Sahrayı geçerken suyunun büyük miktarını kaybeder. Mısır’a girmeden önce, bir “S” çizerek kazdığı derin ve dar vâdilerden geçer. Mısır’da hayat eseri görülmeyen bölgede ilerlerken, etrafında senelik taşmalarla verimli duruma gelen ve sulanan bir şerit meydana getirir.

Nil, denize döküldüğü yerde, bir zamanlar Akdeniz’in körfezi olan bölgeyi doldurarak, bir delta meydana getirmiştir. Nil bu delta içinden denize, yedi ana koldan dökülür. Bunlardan beşi birleşerek, küçük göller meydana getirirler. Bu göllerden Rosetta ve Damietta 10 m’ye varan derinliğe sâhiptir.

Dünyâda hiçbir ülke, Mısır gibi, tek bir nehre bağlı değildir. Ancak, Nil’in çevresinde meydana getirdiği verimli şerit, târih boyunca, bu bölgede çeşitli medeniyetlerin doğmasına sebep olmuştur. Eski medeniyetlerin kalıntıları, günümüzde bile hayranlıkla seyredilmektedir. Vaktiyle çok önemli şehir olan Memphis ve Thebes bugün târihe karışmıştır. Büyük İskender tarafından kurulan bir liman şehri olan İskenderiye, Roma devrinde ikinci büyük şehirdi ve 700.000 ciltlik kütüphânesiyle ün salmıştı. Nüfûsu 6.000.000’u aşan Kahire, Afrika’nın en önemli şehridir. Beyaz Nil ile Mavi Nil’in birleştiği yerde kurulu olan Hartum, Sudan’ın başşehridir. Kahire, İskenderiye ve Port Said şehirleri, yaklaşık olarak Nil deltasının sınırlarını çizer.

Mısır’da, eskiden beri Nil’in senelik taşma kayıtları tutulmuştur. Bu kayıtlar, Nil’in geçen dört beş bin sene boyunca, yatağını yaklaşık sekiz metre derinleştirdiğini ortaya koymuştur. Nil, Kahire’de, Mayıs sonunda en düşük seviyesine ve Eylül başında en yüksek seviyesine erişir. Maksimum seviyesi, son senelerde normal seviyesinin yaklaşık sekiz metre üstünde ortaya çıkmıştır. Barajın yapıldığı Asvan’da ise, bu seviye on metre civarındadır.

Nil, geçtiği memleketlerde dâimâ bir ticârî atardamar rolünü oynamıştır. Târihî kayıtlar bunun, son 6000 yıl boyunca süregeldiğini ortaya koymuştur. Taşıtlar, akıntıyla nehir yönünde hareket ederken, kuzeyden gelen rüzgârlarla akış yönünden ters olarak da yol alabilirler.

Nil, çok eski çağlardan beri bilinmesine rağmen, periyodik taşmalarının sebebi ancak yirminci yüzyılda anlaşılmıştır. Taşmaların esas sebebi, Etyopya’ya yağan yağmurlardır. Her yıl aynı zamanda yağan yağmurlar, Mavi Nil’i kabartmakta bu da Nil’in belirli zamanlarda taşmasını sağlamaktadır.