Atatürk'ün 15-20 Ekim 1927'de Cumhuriyet Halk Fırkasının İkinci Büyük Kurultayında okuduğu uzun söylevdir. Nutuk, Türk yurdunun 19 Mayıs 1919'da içinde bulunduğu durumu tanımlayan bir bölümle başlar. Sırasıyla Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcındaki çalışmalar, Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas Kongreleri, Heyeti Temsiliye'nin etkinlikleri, Anadolu'daki ayaklanmalar, Misakımilli ve İstanbul'un işgali anlatılır. Saltanatın ve halifeliğin kaldırılmasından ve cumhuriyetin ilânından söz edilir. "Türk Gençliğine Hitabe" ile sona erer. Kurtuluş Savaşı'nı en sorumlu ağızdan dile getirmesi açısından birinci kaynak özelliği taşır.

Nutuk'ta bağımsızlık politikasının, çağdaş bir ulusun ve cumhuriyetin temel ilkeleri ve daha sonraki politikaların ana hatları sık sık yinelenerek kapsamlı bir program oluşturulur. Nutuk'ta özetlenen konular çok sayıda özgün belgelerle sunulmuştur. Esas olarak Türk Kurtuluş Savaşı ve bunu izleyen köklü dönüşümler ve siyasal çalışmalarla ilgili olmasına karşın; bağımsızlık ve çağdaşlaşma gibi evrensel temaları da işleyen Nutuk, Türkiye dışında da ilgi çekmiş ve yabancı dillere çevrilmiştir.