Alm. Oligarchie (f), Fr. Oligarchie (f), İng. Oligarchy. Az ve belirli sayıda kişinin, bir ülkenin veya müessesenin idâresini ellerinde bulundurup, hâkimiyet teessüs etmeleri. Gerçek iktidârın birkaç kişinin, bir grubun, birkaç âilenin veya bir sınıfın elinde bulunduğu idâre tarzıdır. Menfî mânâ ifâde etmekte olup, sosyal ve siyâsî hakların sınırlandırıldığı, kamu gücünün belli bir azınlık lehine adâletsizce kullanıldığı idâreler oligarşik idârelerdir. Aristo, Yunanca kaynaklı bu kelimeyi, iyi insanlardan müteşekkil belli bir zümre idâresi için değil, kötü kişilerin zulüm ve haksız idâresi için kullanmıştır. Çünkü Aristokrasi’de, bütün aristokrat kişilerin yâni, imtiyazlı, soylu sınıfın kurduğu bir nevî iktidar grubu veya partisi mevcuttur. Oligarşide ise birkaç aristokrat âile bütün yetkileri eline almaktadır. Geniş bir iktidar grubu veya partisi yoktur. Oligarşi, aristokrat idârenin daraltılmış şeklidir.

İktidarın az sayıda ve belli kimseler tarafından kullanıldığı bütün idâreler için oligarşi mevzubahis değildir. Müesseselerde, mahdut bir grubun veya bu gruptan bâzı kimselerin idâreci olması zarûrîdir. Bu durum iş bölümü, otorite ve onun kademeleşmesi demek olan hiyerarşi münâsebetlerinin bir neticesidir. Oligarşide esas olan, soru sorma, tenkit etme, hızlı kontrol ve hesap verme müessesesinin tesirli şekilde mevcut olmayışıdır. Bu sebeple meşrûiyeti kabul edilmiş âdil idârelerin oligarşiye dönüşmemesi için güçlü esas ve kâideler konulmaktadır.

Oligarşi çeşitli şekillerde teşekkül edebilmektedir. Siyâsî partilerin bünyesinde güçlü bir grup veya hizbin, partinin faaliyetinde, kademelerinde hâkimiyet kurarak kendi istekleri doğrultusunda yönlendirilmesine “parti oligarşisi” denilir. Bunun zıddı olan “parti içi demokrasi” üyelerin isteklerini ve seslerini kâidelere göre en üst kademelere duyurabilmeleri, parti organlarının baskı olmaksızın faaliyet gösterebilmeleri demektir. “Mâlî oligarşi”, “sanâyiciler oligarşisi” ekonomik hüviyetteki oligarşi çeşitlerindendir. Dünyâ siyâsetinde de ABD ve eski Sovyetler Birliğinin anlaşarak, uzlaşarak istedikleri çözümü kabul ettirdikleri “süper devletler oligarşisi”nden bahsedilmekteydi.

Günümüzde ve târihte çeşitli oligarşik idârelere rastlanmaktadır. Nomenklaturanın Sovyetler Birliğindeki iktidarı, toprak sâhipleri, tüccarlar ve özel gemi imâlâtçılarının bir araya gelerek oligarşik bir idâre kurdukları Kartaca Devleti, Isparta veAtina devletleri misal olarak gösterilmektedir. Osmanlı Devletinde adâlet, devletin dayandığı temel prensiplerden birisi olduğu için, oligarşik bir idâre tarzı teşekkül etmemiştir.