Eshâb-ı kirâmın en büyüklerinden ve Peygamberimizin ikinci halîfesi. Hulefâ-i Râşidînden ve Aşere-i mübeşşereden yâni Cennetle müjdelenen on kişiden biridir. Hicretten kırk sene önce Mekke’de doğdu. Dokuzuncu dedesi olan Ka’b’da soyu Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) soyu ile birleşir. Babası Hattâb Kureyş kabîlesinin ileri gelenlerinden, annesi Hanteme binti Hişam Ebû Cehl’in kızkardeşiydi. Dâimâ re’yi isâbet ettiği, doğru söylediği veya hakkı bâtıldan ayırdığı için “Fârûk” ismi verildi. Künyesi Ebû Hafs’tır.

İslâmdan önceki Mekke toplumunda doğup büyüyen hazret-i Ömer, soy kütüğü ilmini iyi bilirdi. Gençliğinde ata biner ve güreş yapardı. Hicaz bölgesinin o zaman en meşhur ve büyük panayırı olan Ukaz Panayırında defâlarca güreşte birinci oldu. Ayrıca hitâbetinin üstünlüğü ve ata binmekteki mahâreti meşhur olmuştur. Eğere dokunmadan ata binerdi. Sol elini sağ eli gibi iyi kullanırdı. Çok heybetli, cesur ve çok kuvvetliydi. Edebindan, hayâsından Resûlullah’ın huzûrunda o kadar yavaş konuşurdu ki, Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem; “Yüksek söyle yâ Ömer, işitemiyorum.” buyururdu.

Peygamber efendimiz bir gün hazret-i Ömer ile Ebû Cehl’in bir yerde oturup, gizli gizli bir şeyler konuştuklarını gördü. O gece duâ edip; “Yâ Rabbî! Bu İslâm dînini Ömer ile yâhut Ebû Cehl ile kuvvetlendir.” dedi. Peygamber efendimizin duâsı üzerine hazret-i Ömer Müslüman olmakla şereflendi.

Hazret-i Ömer’in Müslüman olması: Bi’setin yâni Resûlullah’a (sallallahü aleyhi ve sellem) peygamber olduğunun bildirildiği günün altıncı yılında, Resûlullah’ın amcası hazret-i Hamza îmâna gelince, Müslümanlar çok kuvvetlendi. Çok sevindiler. Bu iş Kureyş kâfirlerine güç geldi. İleri gelenleri toplandılar. “Muhammed’in adamları çoğalıyor. Bunu önlemeye çâre bulalım.” dediler. Herbiri bir şey söyledi. Ebû Cehl; “Muhammed’i öldürmekten başka çâre yoktur. Bunu yapana, şu kadar deve, bu kadar da altın veririm.” dedi. Ömer bin Hattâb yerinden fırladı. “Bu işi, Hattâboğlundan başka yapacak yoktur.” dedi. Onu alkışladılar. “Haydi Hattâboğlu! Görelim seni!” dediler. Kılıcını çekerek yola düştü. Nuaym bin Abdullah’a rastladı. Nuaym; “Bu şiddet, bu hiddetle nereye yâ Ömer'” dedi. O da; “Millet arasına ikilik sokan, kardeşi kardeşe düşman eden Muhammed’i öldürmeye gidiyorum.” dedi. “Yâ Ömer! Güç bir işe gidiyorsun. O’nun Eshâbı, çevresinde pervâne gibi dolaşıyor. O’na bir şey olmasın diye titreşiyorlar. O’na yaklaşmak çok zordur. O’nu öldürsen bile Abdülmutaliboğullarının elinden yakanı nasıl kurtarabilirsin'” dedi. Onun bu sözlerine çok kızdı. “Yoksa, sen de mi onlardan oldun' Önce senin işini bitireyim.” diye, kılıcına sarıldı. “Yâ Ömer! Beni bırak! Kardeşin Fâtıma ile zevci Saîd bin Zeyd’e git ki, ikisi de Müslüman oldu.” dedi. Hazret-i Ömer onların Müslüman olduğuna inanmadı. Nuaym bin Abdullah’ın; “Eğer inanmazsan, git sor! Anlarsın.” sözleri üzerine hızla kardeşinin evine gitti. O anlarda Tâhâ sûresi yeni gelmiş, Saîd ile Fâtıma, bunu yazdırıp, Habbâb bin Eret adındaki sahâbîyi evlerine getirmiş, okuyorlardı. Ömer bin Hattâb, kapıdan bunların sesini duydu. Kapıyı sert bir şekilde çaldı. Onu, kılıç belinde kızgın görünce yazıyı saklayıp Habbâb’ı gizlediler. Sonra kapıyı açtılar. Hazret-i Ömer içeri girince; “Ne okuyordunuz'” diye sordu. Saîd’in; “Bir şey yok.” cevâbı üzerine daha da kızarak; “İşittiğim doğruymuş. Siz de O’nun sihrine aldanmışsınız.” dedi. Saîd’i yakasından tutup, yere attı. Fâtıma beyini kurtarmak isterken, onun yüzüne de öfkeyle bir tokat indirdi. Fâtıma’nın burnundan kan boşandı. Bunu gören Hazret-i Ömer, kardeşine acıdı. Fâtıma îmân kuvvetiyle Allahü teâlâya sığınarak; “Yâ Ömer! Niçin Allah’tan utanmazsın' Âyetler ve mûcizelerle gönderdiği Peygambere inanmazsın' İşte ben ve zevcim, Müslüman olmakla şereflendik. Başımızı kessen bundan dönmeyiz.” dedi ve kelime-i şehâdeti okudu. Hazret-i Ömer, yere oturdu. Yumuşak sesle; “Hele şu okuduğunuz kitabı çıkarınız.” dedi. Fâtıma getirip ona verdi. Hazret-i Ömer, güzel okuma bilirdi. Tâhâ sûresini okumaya başladı. Kur’ân-ı kerîmin fesâhatı, belâgatı, mânâları ve üstünlükleri kalbini çok yumuşattı. “Göklerde ve yeryüzünde ve bunların arasında ve toprağın altındaki şeyler hep O’nundur.” meâlindeki âyeti okuyunca, derin derin düşünceye daldı. “Yâ Fâtıma! Bu bitmez tükenmez varlıklar, hep sizin taptığınız Allah’ın mıdır'” dedi. Kardeşi; “Evet, öyle ya! Şüphe mi var'” dedi. “Yâ Fâtımâ! Bizim bin beş yüz kadar altından, gümüşten, tunçtan, taştan oymalı, süslü heykellerimiz var. Hiçbirinin, yeryüzünde bir şeyi yok!” diyerek, şaşkınlığı arttı. Biraz daha okudu. “O’ndan başkasına tapılmaz, bel bağlanmaz. Her şey, ancak O’ndan beklenir. En güzel isimler O’nundur.” meâlindeki âyet-i kerîmeyi düşündü. “Hakîkaten, ne kadar doğru.” dedi. Habbâb bu sözü işitince, yerinden fırladı. Tekbir getirdikten sonra; “Müjde yâ Ömer! Resûlullah Allahü teâlâya duâ ederek; “Yâ Rabbî! Bu dîni, Ebû Cehl ile yâhut Ömer ile kuvvetlendir.” buyurdu. İşte bu devlet, bu saâdet sana nasîb oldu.” dedi. Bu âyet-i kerîme ve bu duâ, hazret-i Ömer’in kalbindeki düşmanlığı sildi, süpürdü. Hemen; “Resûlullah nerede'” dedi. Kalbi, Resûlullah’ın sevgisiyle yanmaya başladı. O gün, Resûl-i ekrem Safâ Tepesi yanında, Erkam’ın evinde Eshâbına nasîhat veriyordu. Eshâb-ı kirâm toplanmış, O’nun nurlu cemâlini görmekle, tatlı tesirli sözlerini işitmekle kalplerini cilâlıyor, rûhlarını ferahlatıyorlardı. Sonsuz lezzet, zevk ve neşe içinde hâlden hâle dönüyorlardı. Hazret-i Ömer’i buraya getirdiler. Onun kılıçla geldiğini gören Eshâb-ı kirâm, Resûlullah’ın etrâfını sardı. Hazret-i Hamza; “Ömer’den çekinecek ne var, iyilikle geldiyse, hoş geldi. Yoksa o kılıcını çekmeden, ben onun başını yere düşürürüm.” derken, Resûlullah efendimiz; “Yol verin, içeri gelsin!” buyurdu. Biri sağında, biri solunda, ötekiler tetikte olarak içeri girdi. Cebrâil aleyhisselâm daha önce hazret-i Ömer’in îmân ettiğini, yolda olduğunu haber vermişti. Resûlullah hazret-i Ömer’i tebessüm buyurarak karşıladı ve; “Bırakınız, yanından ayrılınız!” buyurdu. Bıraktılar. Resûlullah’ın önünde diz çöktü. Resûlullah efendimiz, hazret-i Ömer’in kolundan tutup; “Îmâna gel yâ Ömer!” buyurdu. O da temiz kalple kelime-i şehâdeti söyledi. Eshâb-ı kirâm, sevinçlerinden yüksek sesle tekbir getirdi. O zamâna kadar îmân ettiklerini gizler, gizli ibâdet ederlerdi. Hazret-i Hamza’nın ve üç gün sonra da hazret-i Ömer’in Müslüman olması ile Müslümanlar kuvvetlendi. Hazret-i Ömer; “Kardeşlerimiz ne kadardır'” dedi. “Seninle kırk olduk.” dediler. “Öyleyse, ne duruyoruz' Haydi çıkalım, Harem-i şerîfe gidelim. Açıkça namaz kılalım!” dedi. Resûlullah kabul buyurdu. Önde hazret-i Ömer, sonra hazret-i Ali, ondan sonra Resûlullah, sağında hazret-i Ebû Bekr, solunda hazret-i Hamza, arkasında öteki Sahâbîler yürüyerek Harem-i şerîfe gittiler. Kureyş’in ileri gelenleri, orada hazret-i Ömer’den müjde bekliyorlardı. Hazret-i Ömer’i bütün Müslümanlarla berâber görünce; “Ömer Muhammedîleri toplamış getiriyor.” dediler. Sevindiler. Ebû Cehl, zekî, cin fikirli olduğundan, bu gelişi beğenmedi. İleri varıp; “Yâ Ömer! Bu ne hâl'” dedi. Hazret-i Ömer hiç aldırış etmeden; “Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden resûlullah.” dedi. Ebû Cehl, ne diyeceğini şaşırdı. Dona kaldı. Hazret-i Ömer bunlara dönerek; “Beni bilen bilir. Bilmeyen bilsin ki, Hattâboğlu Ömer’im. Karısını dul, çocuklarını yetim bırakmak isteyen, yerinden kıpırdasın.” dedi. Hepsi geriye çekilip dağıldılar. Ehl-i İslâm, Harem-i şerîfte saf olup, yüksek sesle tekbir aldı. İlk olarak meydanda namaz kıldılar. Hazret-i Ömer, o günden sonra, dayısı Ebû Cehl’e ve kâfirlerin ileri gelenlerine meydan okudu.

Hazret-i Ömer Müslüman olunca; “Ey Peygamberim! Sana Allah ve müminlerden, senin izinde gidenler yetişir.” meâlindeki Enfâl sûresi altmış dördüncü âyeti indi.

Eshâb-ı kirâm Mekke’den Medîne’ye hicret ederken hazret-i Ömer silâhını kuşanarak açıkça hicret etti. Medîne’ye daha önce varıp Resûlullah efendimizin teşrif etmekte olduğunu müjdeledi. Kubâ’ya yerleşip, Peygamberimizi karşıladı. Hicretten sonra Eshâb-ı kirâm arasında yapılan kardeşlikte, hazret-i Ömer de, Utban ibni Mâlik ile kardeşlik kurmuştu. Her gün biri nöbetleşe Resûlullah’ın huzûrunda bulunur, duyduklarını birbirlerine naklederlerdi. Abdullah bin Zeyd bin Sa’lebe ve hazret-i Ömer rüyâda ezân okunmasını görüp sevgili Peygamberimize söylediler. Resûlullah efendimiz bunu beğenip namaz vakitleri girerken okunmasını emir buyurdu.

Hazret-i Ömer, bütün savaşlarda bulundu. Bedir ve Uhud savaşlarında devamlı Resûlullah’ın yanında yer aldı. Hendek Savaşında hendeğin önemli bir yerini emrindeki askerlerle tuttu ve hücum eden düşmana mâni oldu. Hayber’in fethinden sonra askerler arasında taksim edilen arâziden kendine düşen kısmı vakfetti. Bu ilk vakıflardan biri oldu. Mekke’nin fethinde de bulundu. Mekke’nin fethinden sonra yapılan Huneyn Savaşına katıldı. Tebük Seferinde bütün malının yarısını orduya verdi. Hendek Savaşından sonra Peygamber efendimiz hazret-i Ömer’in kızı hazret-i Hafsâ ile evlendi. Böylece Resûlullah’ın akrabâsı olmakla şereflendi. Vedâ Haccında da bulunan hazret-i Ömer, Resûlullah’ın vefâtından sonra hazret-i Ebû Bekr’e devamlı yardımcı oldu.

Hazret-i Ebû Bekr’in halîfe seçilmesinde ilk bîat eden hazret-i Ömer’dir. Bundan sonra da her işinde halîfeye yardım edip, vefâtına kadar onun hizmetinde bulundu. Usâme ordusunun Sûriye’ye gönderilmesinde, irtidat (dinden dönme) olaylarının önlenmesinde büyük hizmetler yaptı. Hazret-i Ebû Bekr devrinin beytülmâl emîni, yâni mâliye vekili hazret-i Ömer idi. O zaman henüz toplanmamış sahîfeler hâlinde bulunan Kur’ân-ı kerîmin bir kitap hâline getirilmesini ilk önce hazret-i Ömer teklif etti. Hazret-i Ebû Bekr Kur’ân-ı kerîm âyetlerini kitap hâlinde bir araya toplattı. Hazret-i Ebû Bekr vefâtına yakın, Eshâb-ı kirâmın ileri gelenlerini çağırıp görüştükten sonra, hazret-i Ömer’i halîfe tâyin etti. Hazret-i Osman’ı çağırarak; “Yaz.” buyurdu. O da yazmaya başladı. Önce besmele yazıldı. Sonra; “Bu Allah’ın Resûlünün sallallahü aleyhi ve sellem halîfesi Ebû Bekr’in dünyâdaki son günü, âhiretteki ilk gününün vasiyetidir. Ben Ömer ibni Hattâb’ı halîfe seçtim. Onu dinleyin. Ona itâat edin! Hayrı araştırmada kusur etmedim. Eğer sabır ve adâlet eylerse beni tasdik etmiş olur. Yanılmışsam gaybı ancak Allah bilir. Ben hayrı istedim...” yazdırdı. Hazret-i Ebû Bekr kendinden sonra hazret-i Ömer’i halîfe seçtiğini Eshâb-ı kirâma bildirip yazdırdığı vasiyetini okuyunca, Eshâb-ı kirâm; “Kabul ettik ve itâat ettik.” dediler.

Hazret-i Ömer 634 (H.13) yılında halîfe oldu. İlk olarak Emîr-ül müminîn ismini aldı. On sene altı ay ve yedi gün adâletle halîfelik yaptı. Halîfeliği sırasında o zamânın iki büyük devleti olan Bizans ve Sâsâni İmparatorluklarının hâkimiyeti altında bulunan Suriye, Filistin, Mısır, Irak ve İran’ı İslâm devletinin sınırları içine aldı. Zamânında bin otuz altı büyük şehir zapt edildi. Kuzey Afrika’dan Türkistan’a, Âzerbaycan’dan Yemen’e kadar uzanan ve iki milyon kilometre kareden büyük olan İslâm devletini, kurduğu mükemmel müesseselerle gâyet muntazam bir şekilde idâre etti. Devleti idârî bölgelere ayırmıştı. Bu bölgelerin en başta gelenleri Hicaz, Suriye, El-Cezire, Basra, Kûfe, Mısır, Filistin, İran, Horasan ve Kirman bölgeleriydi. Her bir idârî bölgenin başına bir vâli tâyin etti. Bölgeler vilâyet, nâhiye, kasaba merkezlerine ayrıldı. Buraların idâresini verdiği vâlilerin, memur ve diğer görevlilerin seçiminde ve denetiminde son derece titiz davranırdı. Vâlilerden, kâdılarından ve diğer memurlarından mal beyannâmesi istedi. Onlara dolgun maaş verirdi. Vâlilerin aylık maaşı 1000 dinardı. Vâliler hakkında yapılan şikâyetleri tahkîk ederdi. Dâvâlara bakması için mahkemeler, adlî teşkilâtlar, suç ve zâbıta işlerine bakan, satıcıları kontrol eden, halkın birbiriyle olan günlük münâsebetlerini düzenleyen teşkilâtlar kurdu. Beytülmâl için ayrı bir yer ve memurlar tâyin edildi. İlk defâ para bastırdı. Yine hazret-i Ömer zamânında dört binden fazla câmi ve mescit yapıldı. Yollar, köprüler inşâ edilip, su kanalları açıldı. Mekke’de hacılar için, yollar boyunca misâfirhâneler, hanlar yapılıp, kuyular açıldı. Yeni fethedilen bölgelerde yerleşim merkezleri kurulup buralar îmâr edildi. Yazılı muâmelelerde karışıklığı önlemek için Peygamber efendimizin hicreti başlangıç olan takvim kararlaştırıldı. İlk defâ nüfus sayımı hazret-i Ömer zamânında yapıldı. Fakir çocuklara maaş verildi. Satıcıların, esnafın ve tüccarın müşterileri aldatmalarına mâni olmak için hisbe denilen belediye teşkilâtını kurdu. Posta teşkilâtını geliştirdi. Geceleri bekçi koyup, âsâyişin teminini ilk defâ o tatbik etti. Mısır’dan Medîne’nin Câr iskelesine deniz yoluyla gıdâ maddeleri ilk defâ onun zamânında geldi. Makâm-ı İbrâhim’i bugünkü yerine koydu. Müslümanların artmasıyla küçük gelmeye başlayan Mescid-i Haram’ı ve Mescid-i Nebevî’yi genişletip tâmir ettirdi. Mescid-i Haram etrâfına duvar çektirdi.

Eshâb-ı kirâma maaş verilmesi için dereceleme yapıp her birinin derecesini dîvân denilen defterde tesbit ettirdi. Bunların saklandığı yere de dîvân adı verilmiştir. Ayrıca miskinlere, fakir olanlara beytülmâldan un ve yiyecek verilmesi şeklinde nafaka bağladı.

Mısır Vâlisi Amr ibn-ül Âs, Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayacak bir kanal açmak için teşebbüse geçmek üzere izin istediğinde, hazret-i Ömer ona gerekli izni verdi.

İslâmın adâletini bütün dünyâya tanıtan hazret-i Ömer, ilmin yayılmasına, insanların eğitilmesine de büyük önem verir ve fethedilen yerlerde İslâmiyetin yayılması, yeni kitlelere anlatılması için çok gayret sarfederdi. Onun halîfeliği sırasında, Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerin öğretilmesi için her tarafta okullar açılmış ve buralarda ders vermek üzere maaşlı muallimler tâyin edilmişti. Hazret-i Ömer, insanların bilmedikleri meseleler, hükümler hakkında, mâlumat elde edebilmeleri için müftüler tâyin etmişti. Herkes, muhtaç olduğu dînî, hukûkî bilgileri müftülerden sorup öğrenerek, ona göre hareketini tanzim edebilirdi. Fetvâ, irşâd ve insanları aydınlatma vazîfesi, pek mühim olup, bunun ehli olmayan kimseler tarafından yapılması, fayda yerine zarar vereceğinden, hazret-i Ömer müftüleri bizzat tâyin eder, kendisinin müsâade vermediği kişileri fetvâdan men ederdi. Zamânında fetvâ verme vazîfesini gören zâtlar; hazret-i Ali, Osman, Muâz bin Cebel, Abdurrahmân bin Avf, Übey ibni Ka’b, Zeyd bin Sâbit, Ebû Hüreyre, Ebüdderdâ radıyallahü anhüm gibi Eshâb-ı kirâmın büyükleriydi.

Hazret-i Ömer çok âdil, âbid, merhametli, alçak gönüllü olup, fakirlikle yaşardı.

Hazret-i Ömer, kuru arpa ekmeği yer, kalın kumaşlardan elbise giyerdi. Zamânında çok fetihler oldu. Öyle ki onun zamânında sekiz bin câmide Cumâ namazı kılınıyordu. Her nereye asker gönderse, zafer bulup, sağ sâlim olarak ganîmetle dönerdi. Ordusunun mağlup olduğu görülmemişti. Çünkü çok hazırlıklı, tedbirli ve adâletli hareket ederdi. Şânı bu kadar büyük, şöhreti bu kadar fazla olmasına rağmen yemesi, içmesi değişmedi. Mübârek kalbine kibir gelmedi, büyüklenmedi. Sonu üzüntü, pişmanlık olan iş yapmadı. Öyle adâletliydi ki, kendi oğlu günâh işleyince, Allahü teâlânın emri kadar had vurulmasını emretti. Ölünceye kadar bütün İslâm âleminin, Resûlullah efendimiz gibi huzur, safâ ve rahatlık içinde yaşamasını temin etti.

Hazret-i Ömer, 645 (H.23) yılının son ayında Ebû Lü’lü Fîruz adında Yahûdî bir köle tarafından namaz kılarken şehit edildi. Bu köle hazret-i Ömer’e gelip, efendisinin kendinden aldığı verginin çok olduğunu iddiâ etti. Hazret-i Ömer ona ne kadar vergi ödediğini ve ne iş yaptığı sordu. Marangozluk ve demircilik yaptığını, günde iki dirhem vergi ödediğini söyleyince; hazret-i Ömer; “Bu kazançlı mesleklere göre, senden alınan miktar fazla değildir.” dedi. Adâletiyle de herkes tarafından takdir edilen hazret-i Ömer’in bu sözüne râzı olmayıp, düşmanlık gösteren Fîruz, onu öldürmeyi plânladı. Hazret-i Ömer ile görüştüğü günden bir gün sonra, elbisesi içine bir hançer saklayıp, sabah namazı vaktinde mescide girdi. Beklemeye başladı. Hazret-i Ömer safları düzeltip tekbir alarak namaza durur durmaz, Fîruz yerinden fırlayıp hazret-i Ömer’e arka arkaya altı darbe vurdu. Darbelerden biri karnına isâbet etti. Fîruz bir kişiyi daha yaralayıp kaçtı ve yakalanmadan önce intihar etti. Hazret-i Ömer evine kaldırıldıktan bir müddet sonra ayılıp; “Kâtilim kimdir'” dedi. Ebû Lü’lü Fîruz olduğu söylenince; “Allah’a şükürler olsun ki bir Müslüman tarafından vurulmadım...” dedi.

Hazret-i Ömer kendinden sonra halîfe olacak kimsenin tâyini için Eshâb-ı kirâmdan, Cennetle müjdelenenlerden yedi kişiyi seçti. Bunlar; Hazret-i Osman, hazret-i Ali, Zübeyr, Talhâ, Sa’d ibni Ebî Vakkas, Abdurrahmân bin Avf ve Abdullah ibni Ömer radıyallahü anhüm idi. Bu yedi kişiden kendi oğlu Abdullah bin Ömer’i seçilmemek kaydıyla listeye dâhil etmişti. (Bkz. Osmân-ı Zinnûreyn). Bundan sonra oğlu Abdullah’ı Peygamber efendimizin hanımı hazret-i Âişe’ye gönderip kendisinin Resûlullah’ın yanına defnedilmesi için müsâade etmesini istedi. Hazret-i Âişe’ye durum bildirilince; “O yeri kendim için ayırmıştım, fakat gönül hoşluğu ile hazret-i Ömer’e veriyorum.” dedi. Hazret-i Ömer bu haberi duyunca; “Bu benim en büyük dileğimdi.” buyurarak çok memnun oldu. Yaralandıktan yirmi dört saat sonra vefât etti. Peygamber efendimizin yanına defnedildi. Şehit olduğunda 63 yaşındaydı. Her hâliyle dost ve düşmanın hayran kaldığı adâleti dillere destan olan hazret-i Ömer’in vefâtı, Eshâb-ı kirâmı ve diğer Müslümanları son derece üzdü, mahzûn etti. Hazret-i Ömer şehit olunca, Abdullah ibni Ömer, Sahâbe-i kirâma dedi ki: “İlmin onda dokuzu, Ömer ile berâber öldü.” Bâzılarının bu sözü anlamayarak durakladıklarını görünce; “İlimden maksadım Allahü teâlâyı bilmektir. Diğer bilgiler değildir.” dedi.

Peygamberlerden sonra insanların en üstünü hazret-i Ebû Bekr’dir. Ondan sonra hazret-i Ömer insanların en üstünüdür. Hazret-i Ömer, bütün ilimlerde Eshâb-ı kirâmın ileri gelenlerindendi. Tefsir ilminde çok yüksekti. Kur’ân-ı kerîmin tefsirini bizzat Resûlullah’tan dinlemiş ve öğrenmiştir. Peygamber efendimizin devrinde de kâdılık yapar ve Eshâb-ı kirâmın müşkillerini hâllederdi. Kur’ân-ı kerîmin birçok âyeti onun ictihâdını teyit etmiş kuvvetlendirmiştir. Hazret-i Ömer’in fıkıh ilmine de büyük hizmeti olmuştur. Fıkıh usûlünün birçok kâidesini tespit etmiş, Resûlullah’ın sünnetlerini îtinâ ile tespite çalışmış ve pekçok fetvâ vermiştir. Bu fetvâların bin kadarı fıkhın mühim meselelerinin temelini teşkil etmiştir.

Hazret-i Ömer, çeşitli hadîs-i şerîflerle methedildi: “Ben peygamberlerin sonuncusuyum. Benden sonra peygamber gelmeyecektir. Eğer benden sonra peygamber gelseydi, Ömer elbette peygamber olurdu.” hadîs-i şerîfi yüksekliğini anlatmaya yetişir. Fazîletini, üstünlüğünü ve kıymetini bildirmek için hakkında din âlimleri ve Müslüman olmayan kimseler tarafından ciltlerle kitap yazıldı. Hazret-i Ömer’i metheden hadîs-i şerîflerin çoğunu hazret-i Ali bildirmiştir. Onu metheden hadîs-i şerîflerden bir kısmı şunlardır.

Ömer îmân ettiği gün, Cebrâil (aleyhisselâm) geldi ve; “Melekler birbirlerine Ömer’in Müslüman olduğunu müjdelediler.” dedi.

Ömer, Cennet ehlinin ışığı ve İslâmın nûrudur.

Allahü teâlâ, hakkı Ömer’in diline ve kalbine yerleştirmiştir.

Şeytan Ömer ibni Hattâb’ı gördüğü zaman, heybetinden yüz üstü yere düşer.

Şu dört kişiyi ancak münâfık olan kimse sevmez: Ebû Bekr, Ömer, Osman, Ali.”

Hazret-i Ömer, Peygamber efendimizden beş yüzden fazla hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden bir kısmı şöyledir:

“Öyle bir gün idi ki, Eshâb-ı kirâmdan bir kaçımız Resûlullah efendimizin huzûrunda ve hizmetinde bulunuyorduk. O gün, o saat, çok şerefli, pek kıymetli ve hiç ele geçmez bir gündü. Çünkü, Resûlullah’ın sohbetinde, yanında bulunmakla şereflenmek, ruhlara gıdâ olan, canlara zevk ve safâ veren cemâlini görmek nasip olmuştu. O vakit, ay doğar gibi, bir zât yanımıza geldi. Elbisesi çok beyaz, saçları pek siyahtı. Üzerinde toz toprak, ter gibi yolculuk alâmetleri görünmüyordu. Resûlullah’ın Eshâbı olan bizlerden hiç birimiz onu tanımıyorduk. Yâni, görüp bildiğimiz kimselerden değildi. Resûlullah efendimizin huzûrunda oturdu. Dizlerini, mübârek dizlerine yanaştırdı. Ellerini Resûl-i ekrem efendimizin mübârek dizleri üzerine koydu. Resûlullah’a sallallahü aleyhi ve sellem sorarak; “Yâ Resûlallah! Bana İslâmiyeti, Müslümanlığı anlat.” dedi.

Resûl-i ekrem efendimiz buyurdu ki: “İslâmın şartlarından birincisi Kelime-i şehâdet getirmek, “Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühûÊve resûlüh” demektir.”

(İslâmın ikinci şartı) vakti gelince namazı kılmaktır. (Üçüncüsü) malın zekâtını vermektir. (Dördüncüsü) Ramazân-ı şerîf ayında her gün oruç tutmaktır. (Beşincisi) gücü yetenin, ömründe bir kere hac etmesidir.”

O zât Resûlullah’tan bu cevapları işitince; “Doğru söyledin yâ Resûlallah.” dedi. Biz dinleyiciler, onun bu sözüne şaştık. Çünkü, hem soruyor, hem de verilen cevâbın doğru olduğunu tasdik ediyordu.

Bu zât yine sorarak; “Yâ Resûlallah! Îmânın ne olduğunu, hakîkatini ve mâhiyetini de bana bildir.” dedi. Resûlullah efendimiz; “Îmân, önce Allahü teâlâya inanmaktır.” buyurdu. Sonra devâm ettiler: (Îmânın altı temelinden ikincisi) Allahü teâlânın meleklerine inanmaktır. (Üçüncüsü) Allahü teâlânın bildirdiği kitaplarına inanmaktır. (Dördüncüsü) Allahü teâlânın peygamberlerine inanmaktır. (Beşincisi) âhiret gününe inanmaktır. (Altıncısı) kadere, hayır ve şerlerin Allahü teâlâdan olduğuna inanmaktır...”

Sonra o zât gitti. Ben uzun bir müddet Resûlullah efendimizin yanında kaldım. Bana buyurdu ki: “Yâ Ömer! O soranın kim olduğunu biliyor musun'” Ben; “Allah ve Resûlü bilir.” dedim. Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem; “O (Cibrîl) Cebrâil idi. Sizlere dîninizi öğretmek için geldi.” buyurdu.

Hazret-i Ömer’in rivâyet ettiği bu hadîs-i şerîfe Cibrîl hadîsi denir. Bu hadîs-i şerîf, İhlâs Holding A.Ş. tarafından yayınlanan Herkese Lâzım Olan Îmân kitabında geniş olarak îzâh edilmiş, açıklanmıştır.

İki Müslüman karşılaştıklarında, birbirlerine selâm vererek müsâfehalaşırsa, aralarına yüz rahmet iner. Bunun doksanı, önce selâm verip müsâfehalaşana, onu ise müsâfeha eden ikinci şahsadır.

Ya ma’rûfu (iyiliği) emreder ve münkerden (kötülüklerden) nehyedersiniz, yâhut Allahü teâlâ sizin kötülerinizi size musallat eder. Sonra iyileriniz duâ etmeğe yönelir, fakat duâları kabûl olmaz.

Eğer siz hakkıyla Allah’a tevekkül etseydiniz, kuşların rızkını verdiği gibi, sizin de rızkınızı verirdi. Onlar sabah aç çıkar akşama tok olarak döner.

İnsanlara karşı büyüklük taslayanı (kibirleneni) Allah zelîl kılar.

Hazret-i Ömer’in yüksek hâlleri ve kerâmetleri dillere destândır. Hazret-i Ömer, halîfeliği zamânında Bizans imparatoruna elçi gönderip dîne dâvet etti. Bizans elçisi Medîne-i münevvereye geldi. Hazret-i Ömer, ihtiyar bir kadının duvarını yaptırıyordu. Elçinin geldiğini haber verdiler. “Buraya gelsin.” buyurdu. “Efendim, ellerinizi yıkayıp bir yere otursanız nasıl olur'” dediler. Kabul buyurmadı. Elçiyi çağırdılar. “Arap pâdişâhı bu mudur' Böyle olduğunu bilsem gelmezdim ve Bizans İmparatoru da beni göndermezdi.” dedi. Hazret-i Ömer çamurlu mübârek iki parmağı ile işâret ederek; “Eğer göndermeseydi, onun iki gözünü çıkarırdım.” buyurdu. Hazret-i Ömer, parmağıyla işâret edince, iki çamurlu parmak gelip, Bizans İmparatorunun gözlerini kör eyledi. Parmaklarının çamuru gözlerinin üzerinde kaldı, silmek mümkün olmadı. Bir zaman sonra elçi dönünce imparatorun gözlerinin kör olduğunu gördü. Sebebini araştırdı. Hazret-i Ömer ile geçen hâdiseyi de anlatınca hepsi hayret ettiler.

İran’a gönderdiği orduya kumandan tâyin ettiği hazret-i Sâriye ordusu ile mağlup olmak üzereydi. Bu sırada hazret-i Ömer Medîne’de Cumâ hutbesi okuyordu. Hutbe arasında; “Dağa yaslan yâ Sâriye, dağa yaslan yâ Sâriye!” diye bağırdı. Sâriye işitip ordusunu dağa çekti. Arkasını dağa verip bir cepheden düşman ile karşılaşmak sûretiyle zafere ulaştı. Hazret-i Ömer’in bu hâdiseyi görmesi ve sesini duyurması onun kerâmetlerinden biridir.

Hazret-i Ömer zamânında sâhipleri Müslüman olmayan bir ticâret kervanı gelip Medîne’nin yakınında konaklamıştı. Çok yorgun oldukları için hepsi derin bir uykuya dalmıştı. Hazret-i Ömer bu kervandan haberdâr olunca, Eshâb-ı kirâmdan Abdurrahmân bin Avf’ı da yanına alıp, sabaha kadar kervanın etrâfında dolaşarak onlara herhangi bir zarar gelmemesi için bekledi. Kervanda bulunanlar ancak sabaha karşı bundan haberdâr oldular. Kendilerini bekleyen bu kişinin kim olduğunu merak ettiler. Sabaha karşı uzaklaşıp gittiklerini görünce, içlerinden biri tâkibe başladı. Hazret-i Ömer’in mescide girip namaz kıldırmasından sonra merakla bu zât kimdir diye soran kimse, onun Müslümanların halîfesi olduğunu öğrenip kervanda bulunanlara giderek hâdiseyi anlattı. Kervandakiler; “Onun Müslüman olmayanlara yardımı böyle olursa, kimbilir Müslümanlara şefkati ve yardımı ne kadar çoktur. Onun dîni gerçekten hak dindir.” dediler. Daha sonra da hazret-i Ömer’in huzûruna gidip hepsi Müslüman oldular.

İslâm ordusunun İran’ı fethettiği gece, hazret-i Osman hazret-i Ömer’in huzûruna girip selâm vermişti. Hazret-i Ömer acele mektup yazıyordu. Mektubu yazıp bitirince yanmakta olan lambayı söndürdü. Başka bir lamba yaktıktan sonra onun selâmına cevap verip konuşmaya başladı. Hazret-i Osman, lambayı söndürüp, başka bir lamba yakmasının sebebini sorunca; “Söndürdüğüm lâmba, beytülmâlındır. Bana âit değildir. Onu Müslümanların işini görmek için yakmıştım, onların işini görmek için yazdığım mektup bitti. Şimdi seninle şahsî işimiz için konuşuyoruz, bunun için de kendime âit olan lâmbayı yaktım.” buyurdu.

Hazret-i Ömer, birkaç bin askeri harbe göndermişti. Harbe gidenlerin evlerine adam gönderip, hâllerini sorması ve geceleri kendisinin şehri gezmesi âdetiydi. Bir gece şehri dolaşıyordu. Bir evin önünden geçerken, ağlayan bir kadın sesi duydu. Kulak verdi; “Halîfe kocamı harbe gönderdi, biz burada aç-susuz kaldık. Yarın çocukları götürüp halîfenin kapısına bırakacağım.” diyordu. Hazret-i Ömer dayanamadı. Gidip bir miktar yağ ve bir çuval unu sırtına alıp, kadının evine getirdi. Ateş yakıp yemek pişirdi. Çocukları kaldırıp yedirdi. Sonra kadından özür diledi. “Şimdiye kadar sizin hâlinizi bilmiyorduk. İhtiyâcınız olursa, hemen bize bildirin” diyerek ayrıldı. Kadın, hazret-i Ömer’in akıllara hayret veren tevâzu ve adâleti karşısında mahçup olup, hayır duâlar etti.

Buyurdu ki:

Sâdık arkadaşlar bulun ve onların arasında yaşayın. Dürüst ve samîmi arkadaşlar, darlıkta yardımcı, genişlikte süs ve zînettirler. Dostunun sana düşen işini güzel bir şekilde gör ki, lüzumunda, sana daha güzeliyle karşılıkta bulunsun. Düşmanlarından uzaklaş, her dosta bel bağlama, ancak emin olanları seç. Emin olanlar, Allahü teâlâdan korkanlardır. Kötü insanlarla düşüp kalkma, onlardan kötülük öğrenirsin. Onlara sırrını verme ifşâ ederler. İşlerini Allah’tan korkanlara danış ve onlarla istişâre et.

Allah’a itâat eden büyük zâtların sözlerine dikkat edin. Çünkü onlara Allah tarafından gerçekler tecellî eder ve onu konuşurlar.

İyilik kolay bir şeydir. Güler yüz ve yumuşak söz bunu temin eder. Şiddet göstermeksizin kuvvetli, zayıflık göstermeksizin yumuşak ol.

Çok gülenin heybeti azalır. Şaka yapan eğlenceye alınır. Bir şeyi çok yapan onunla tanınır. Çok konuşan çok yanılır, hatâya düşer. Böyle kimsenin hayâsı azalır. Hayâsı azalan şüpheli şeylerden az kaçınır. Şüpheli şeylerden az kaçınanın kalbi ölür.

Hakkımda hangisinin daha hayırlı olduğunu bilemediğim için darlık (fakirlik) ve bolluk (zenginlik) günlerimin hiçbirine aldırış etmedim.

Hazret-i Ömer bir defâsında Şam’a gitmişti. Orada giydiği eski elbiselerden dolayı söz edildiğini duyunca; “Biz İslâmiyetle izzet bulduk, izzeti, şerefi başka yerde aramayız.” buyurdu.

Amellerin efdali, farzları yapıp haramlardan kaçınmak ve Allah katında sâdık niyettir.

Hesâba çekilmeden önce kendinizi hesaba çekin. Amelleriniz tartılmadan önce tartınız.

Yolu bir mezbeleden geçse, orada durur ve: “İşte hırsla sarıldığımız dünyâ.” derdi.

Âhiret işlerinde zarar etmektense, dünyâya âit işlerde zarar ediniz. Böylesi sizin için daha hayırlıdır.

Dul kadınlara, yetimlere sırtında un taşırdı. Bu hâlini gören biri: “Bırakın biz taşıyalım.” deyince, hazret-i Ömer; “Ya kıyâmet günü günâhımı kim taşır.” buyururdu.

Alay, şaka ve mizah etmekten kaçınınız. Zîrâ insanın şerefini kırar, vakarını azaltır.

Ahmakla arkadaşlık etmekten kaçın. Çünkü, ekseriya, sana iyilik yapayım derken zararı dokunur.

Tövbe edenlerle oturun, onların kalpleri yumuşak olur.