Alm. Trawertin (m), Fr. Travertin (m), İng. Travertine. Tabiî olarak çıkan kaynak suların diplerinde çökelerek biriken ve pamuk gibi bembeyaz bir görünüme sâhip olan silisyumlu ve kimyevî menşeli kalker şeklindeki taşlar.

Pamuktaşları, kapalı oyuklarda bulunan kaynak sularının diplerinde ve kenarlarında meydana gelir. Bu taşların meydana gelmesi, yeryüzü olaylarının en ilgi çekicilerindendir. Yeraltı suları akışlarını devam ettirirken, rastladıkları kireçli kayaları eritirler. Bu suların karbondioksit oranları çoksa kayalar daha kolay eriyerek suya karışırlar. Bu sebeple suların içindeki erimiş kalkerler çoğalır. Su yeryüzüne çıktığı zaman, içinde taşıdığı kalker parçaları kaynağın etrafına ve dibine çöker. İşte, bu şekildeki çökeltinin sonucu meydana gelen taşlara “pamuktaşı” ismi verilmektedir.

Bâzı örtülü oyuklarda bulunan kayaların, taşlaşma esnâsında çözülerek, bu hâli aldıkları bilinmektedir. Bunlara ise “Gök kireçtaşı” ismi verilmektedir. Bunlar pamuktaşlarından biraz farklı, kısa boyutlu ve yuvarlaktırlar.

Pamuktaşlarını meydana getiren kaynak suları sıcak sulu, soğuk sulu olmak üzere, iki kısımdır. Denizli vilâyeti yakınlarında bulunan “Pamukkale”, soğuk sulu kaynaktan meydana gelmiş pamuktaşlarıdır.

Pamuktaşları, özellikle yuvarlak olurlar. Bu taşların meydana geldikleri oyuklar düzgünse değeri daha çoktur. Parlak olduğu için süslemecilik sanatında kullanılmaktadır. Kaplamalarda, sütun başlarında, kubbe ve kilit taşları gibi vs. yerlerde görmek mümkündür.

Pamuktaşlarının ihtivâ ettikleri kalıntılara göre de değerleri fazladır. İtalya Tivali’deki pamuktaşlarının kalınlıkları 120-150 m arasında değişmektedir ve bunun için çok değerlidirler. Bundan başka; Roma’da San Filippa; Cezayir’de Hammâm-meskûtîn; Türkiye’de Denizli-Pamukkale pamuktaşı yatakları bakımından dünyâca ünlüdür. Buralar güzellik bakımından da görmeye değer yerlerdir.