Alm. Segelflugzeug (n), Fr. Paraplaneur (m), İng. Paraglider. Aerodinamik şekilde kumaştan yapılmış olup, kumanda telleriyle yelken gibi idâre edilerek uçmaya yarayan âlet.

Paraplanörlerin ortaya çıkmasıyla, insanların “kuş gibi” uçma hayâli gerçekleşmiştir. Çağlar boyu birçok insan, çeşitli biçimde kanatlar takıp uçmayı denemiştir. Ne var ki, bazı bilgilerden mahrum olan bu kişiler başarılı olamamış, kimi de yaralanmıştır.

Hızla gelişen bu sporun teknik alandaki en önemli adımını, ABD’de Nasa’da çalışan ilim adamlarından Francis M. Rogallo attı. Rogallo, insanlı uzay araçlarında uçurtmalardan yararlanma konusunda araştırmalar yapmıştır. Bu düşünce, uzay araçları için kabul edilmedi, ama Rogallo’nun çalışmasıyla elde edilen buluşlar, 1970 yılından bu yana Kaliforniya’da gelişmekte olan paraplanör sporunu ortaya çıkardı.

Günümüzde kullanılmakta olan paraplanör, Nasa tarafından denenmiş olan modelden geliştirilmiştir ve yapımcısının hatırasına, rogallo adıyla da anılır. Dünyânın en basit uçma aracı olan rogallo, beş buçuk metre uzunluğunda bir omurgaya çapraz olarak ortasından takılan, gene aynı uzunluktaki bir ikinci parçadan meydana gelir. İki kanat çubuğu, önden, omurganın ucuna takılır ve geriye doğru A harfi meydana getirecek biçimde uzanarak, orta parçaya bağlanır. Tam önünde, “trapez” denilen bir denetim çubuğu bulunur. Denetim çubuğu, omurgaya ve kablolarla aracın köşelerine bağlıdır.

Paraplanör, denetim çubuğunun itilip çekilmesiyle veya iki yana hareket ettirilmesiyle yönlendirilir. Paraplanörün ağırlığı yaklaşık 18 kg olup, aracı kullanan kişi, araçtaki en büyük ağırlığı meydana getirdiğinden, bir sarkaç gibi sallanarak trapezi hareket ettirip paraplanörü istenilen yükseklikte tutar. Sözgelişi, trapezin itilmesi aracın burnunun havaya kalkıp, hızının düşmesine sebep olur.

Paraplanörle uçuşta, sporcu önce kolonlarla araca bağlanır. Ardından, paraplanörü havaya kaldırır ve bir tepeden aşağı koşmaya başlar. Tepenin eğim açısı süzülme açısından büyükse, rüzgârın hızı saatte 23-26 km’yi bulur ve araç havalanır. Rüzgârsız bir günde, paraplanör yavaşça tepenin dibindeki düzlüğe iner. Ama yukarı doğru rüzgâr esiyorsa, planörün daha uzun süre havada kalması sağlanabilir. Bu durumda araç, tepeye paralel konuma getirilir ve hava akımı içinde yol alınır.

Rogalloların hem yapımı ve kullanımı çok kolaydır, hem de elde taşınabilecek biçimde katlanabilir. Ne var ki, biçimleri sebebiyle pek verimli sayılmazlar. Bütün planörlerde (normal veya paraplanör) verim oranı süzülme açısıdır. Verimin yüksek olması demek, kaybedilen her yükseklik birimi sırasında alınan yolun uzun olması demektir. Normal planörlerde 50:1 oranında süzülmeye ulaşılır; oysa bu oran, paraplanörlerde, 4:1 dolayındadır. Verimi geliştirmek için yapılan çalışmalarda kanatların uçak kanatlarına benzetilmesiyle süzülme açısının 10:1’e ulaştığı görülmüştür. Yeni türler hızla yaygınlaşmaktadır. Bunların, pahalılığına ve taşıma zorluğuna rağmen, rogalloların yerini alacağı sanılmaktadır.