Alm. Park (m), Fr. Parc (m), İng. Park, public garden. Halkın dinlenmesi, çocukların oynaması, boş zamanların değerlendirilmesi için kurulmuş, düzenli yerler. Bâzı bölgeleri tahribattan korumak, içindekileri aynen muhâfaza etmek ve turistik merkezler hâline getirmek için kânun çıkarılmıştır. Bu kânunla koruma altına alınan yerlere Millî Park adı verilmiştir. İstanbul’daki Gülhane Parkı, Türkiye’nin en eski parkıdır. Bin dönümlük arâzi üzerindeki park, Topkapı Sarayının bahçesiydi. Anadolu’nun pekçok vilâyetinde bulunan parklara her sene yenileri ilâve edilmeye çalışılmaktadır.

Parklar belli gâyeler için düzenlendiklerinden verecekleri hizmete göre genelde; çocuk parkları, umûmî parklar, orman parkları isimlerini alırlar. Parkların hepsinde ana gâye, şehrin çeşitli sıkıntılarından bunalan çocuk ve yetişkinleri dinlendirmek, boş vakitlerini değerlendirmek, buradaki çeşitli araç ve gereçlerden istifâde etmelerini temin etmektir.

Çocuk parkları: İlkokul çağlarındaki çocukların oynamaları için düzenlenir. Buralarda çeşitli oyun araçları bulunur. Salıncaklar, kum havuzları, basit oyun araçları vs. gibi. Bu çeşit parklar genelde şehrin içinde veya oldukça yakınında bulunur.

Umûmî parklar: Halkın dinlenmesi için düzenlenirler. Burada gâye, çocukların hâricindekilerin hava alıp dinlenmesi ve boş zamanlarını değerlendirmesidir. Bu çeşit parkların bir köşesine çocukların istifâdesi için de gerekli oyuncaklar konularak, onların da istifâde etmeleri sağlanır.

Orman parkları: Koruluk ve ormanlık bölgelerde 100-300 dönümlük sahada düzenlenen parklardır. Buralarda tabiat zenginliği, sessizlik, bol yeşillik saha, insanların dinlenmesine ayrılmıştır. Şehir ve kasabalara yakın park niteliğindeki yerler bu maksat için ayrılarak park statüsü içine alınır. Dolayısıyla, böyle yerler devletin denetimine verilerek insanlara daha faydalı olur. Türkiye’de parklar, çevre ve merkez belediyeler tarafından düzenlenir. Mahallî idâreler şehirlerde uygun olan yerlerde yeşil sahalar ve parklar düzenlemekten sorumludur. Şehir yakınındaki orman ve koruların bakımı ise Orman Bakanlığına âittir.

Türkiye’nin nüfus bakımından en büyük belediyesi olan İstanbul’da, ikibuçuk milyon metrekare alanı kaplayan sekiz orman parkı vardır. Bunlar; Yıldız korusu, Çubuklu korusu, Emirgan korusu, Abrahampaşa korusu, Büyük Çamlıca korusu, Süreyyabey korusu, Fethi Paşa korusu, Florya ormanıdır. Başta İstanbul olmak üzere nüfûsu her geçen gün artan büyük şehirlerimizde, bilhassa çocuklar için parklara daha büyük ihtiyaç duyulmaktadır.

Millî Park: Belli bir bölgenin sâhip olduğu eşsiz güzellik ve değişik özellikler sebebiyle bir statü ve prensiplere dayalı olarak korunmaya alınması. Millî parklar, halkın boş zamanlarını değerlendirmesi, ilmî araştırmalara imkân sağlaması, yer yer açık hava müze özelliğini taşıması gibi sebeplerle toplumun sosyal ve kültürel sahalarda gelişmesini sağladığı gibi turizm faaliyetlerinin de artmasında önemli rol oynamaktadır.

Millî Park fikri ilk defa, Amerika’da ortaya çıktı. 1872 yılında Yellowstone yöresinde av yapan bir grubun burasının güzelliklerine hayran kalarak, bozulmadan gelecek nesillere kalması için gerekli tedbirlerin alınması teklifiyle ilk millî park fikri doğdu. Bölgenin otlatma ve avlanma gibi kullanma şekillerini terk ederek, iyi bir korunma ile ilmî tetkiklerin ve sporun yapıldığı bir yer olmasına dair kânun hazırlandı. Böylece ilk millî park kurulmuş oldu. Bugün ABD’de 300’ün üzerinde Millî Park tesis edilmiş ve toplumda yirmi milyonu aşkın insanın sağlık, moral, eğitim ve dinlenme ihtiyaçlarını karşılayacak duruma ulaşmıştır. Avrupa’da ise millî park düşüncesi ancak 1960’tan sonraki yıllarda önem kazanmıştır.

Memleketimizde ilk defâ Yozgat şehrine iki km mesâfedeki 264 hektarlık alana yayılan Yozgat Çamlığı, 1958 yılında millî park olarak ayrılmıştır. Bundan sonra bugüne kadar yurdumuzun millî veya milletlerarası seviyede millî park kaynak değerlerine sâhip olduğu tespit edilen on yedi yöresi, Millî Park statüsüne alınmıştır. Bunlar:

Yozgat Çamlığı Millî Parkı, Karatepe-Aslantaş Millî Parkı, Soğuksu Millî Parkı, Kuşcenneti Millî Parkı, Yedigöller Millî Parkı, Dilek Yarımadası Millî Parkı, Manisadağı Millî Parkı, Kızıldağ Millî Parkı, Güllükdağı Millî Parkı, Kovada Gölü Millî Parkı, Munzur Vâdisi Millî Parkı, Beydağları Sahil Millî Parkı, Gelibolu Yarımadası Târihî Millî Parkı, Köprülü Kanyon Millî Parkı, Ilgaz Dağı Millî Parkı, Başkomutan Târihî Millî Parkı olup, bunlardan başka, eşine az rastlanır kaynak değerlere sâhip olan; Göreme, Pamukkale, Truva, Efes, Bergama, Halikarnas, Alacahöyük, Cilo Sad Dağları, Yalova-Termal, Uzuncaburç, Aladağlar, Nemrut Krateri yöreleri tasarı Millî Parklar listesinde yer almaktadır. Ayrıca 56 yer hakkında etüd çalışmaları yapılmaktadır.

Millî Park çalışmaları Orman Genel Müdürlüğünce yürütülmektedir. Mevcud olan millî parklardan binlerce yerli ve yabancı turist, dinlenme, spor eğitim, sağlık bakımlarından istifade etmektedir.

Sanâyileşmenin getirdiği çevre problemleri, muntazam olmayan bir şehirleşme, kalabalık ve gürültünün insanlar üzerindeki tesiri, şehirlerdeki yeşil sahaların azlığı, gelişen ulaşım imkânları ormanlardan ve belli yörelerden dinlenme ve eğlence ihtiyaçlarını karşılama arzularını en yüksek seviyelere ulaştırmıştır. Bu durum, sosyal ve kültürel hizmet karakteri taşıyan millî parkların önem kazanmasına ve halk tarafından isteğin artmasına sebep olmuştur.

MİLLÎ PARKLAR

ADI İLİ ALAN (HA) KARAKTERİ TESİS TARİHİ YARARLANMA

270.728) Tabiî (Bitki ve Hay. Toplulukları)

YOZGAT ÇAMLIĞI Yozgat 264 Dinlenme ve Eğlenme 5.2.1958 Kamp, Piknik

Târihî ve Areolojik, Tabiî

(Bitki Toplulukları)

KARATEPE-ASLANTAŞ Adana 7.715 Dinlenme ve Eğlenme 29.5.1958 Kamp, Piknik

Tabiî (Bitki Toplulukları)

SOĞUKSU Ankara 1.050 Dinlenme ve Eğlenme 19.2.1959 Otel, Lokanta, Kamp, Piknik

KUŞCENNETİ Balıkesir 64 Ornitolojik (Kuş-bilimsel) 27.7.2959 İlmî Araştırma, Gözlem

Tabiî (Bitki Top., Joloji) Otel, Lokanta, Kayak

ULUDAĞ Bursa 11.338 Dinlenme ve Eğlenme 20.9.1981 Kamp, Piknik

Tabiî (Bitki ve Hay. Top.) Kamp, Piknik, Sportif.

YEDİGÖLLER Zonguldak 2.019 Dinlenme ve Eğlenme 29.4.1965 Balıkçılık, Kır Gazinosu

Tabiî (Bitki ve Hay. Top.

Jeoloji)

DİLEK YARIMADASI Aydın 10.985 Manzara, Dinlenme ve Eğlenme 19.5.1966 Piknik, Plaj Kabini

Tabiî (Hayvan Top., Jeolojik)

MANİSA (SPİL) DAĞI Manisa 5.505 Dinlenme ve Eğlenme 22.4.1968 Kamp, Piknik, Kır Gazinosu

KIZILDAĞ Isparta Tabiî (Bitki Toplulukları)

550 Dinlenme ve Eğlenme 9.5.1969 Kamp, Piknik

Târihî ve Arkeolojik, Tabiî (Bitki

Toplulukları)

TERMESSOS Antalya 6.702 Dinlenme ve Eğlenme 3.11.1970 Kamp, Piknik

Tabiî (Bitki ve Hay. Toplulkları)

KOVADA GÖLÜ Isparta 6.534 Manzara, Dinlenme ve Eğlenme 3.11.1970 Piknik

Tabiî (Bitki ve Hay. Toplulukları

Jeloji)

MUNZUR VÂDİSİ Tunceli 42.000 Arkeolojik Târihî, Tabiî 21.12.1971 Sportif, Balıkçılık, Piknik

(Jeolojik, Hay. Toplulukları) Motel, Lokan., Kamp, Piknik

BEYDAĞLARI (OLİMPOS) Antalya 69.800 Dinlenme ve Eğlenme Otel, Lokanta, Piknik, Kamp

GELİBOLU YARIMADASI Çanakkale 33.000 Harp Târihi 2.11.1973 Müze, Anıtlar

KÖPRÜLÜ KANYON Antalya 36.614 Târihî, Tabiî (Jeolojik, Bitki 12.12.1973 Piknik

Toplulukları)

ILGAZ DAĞI Kastamonu 1.088 Tabiî (Bitki Top.) ve Manzara 2.6.1976 Piknik

Dinlenme ve Eğlenme

BAŞKOMUTAN Afyon-Kütahya 35.500 Millî Kurtuluş Savaşı 8.11.1981 Müze, Anıtlar