Alm. Piezoelektrizität (f), Fr. Piézo-électricité (f), İng. Piezoelectricity. Mekanik sıkıştırma netîcesi voltaj üreten; voltaj tatbik edildiğinde mekanik titreşim elde edilen bâzı kristal ve seramiklere has özellik. Mekanik enerjiden voltaj üretimine piezo olayı; voltajdan mekanik titreşim üretimine de ters piezo olayı denir. Piezo Lâtincede “basmak” anlamına gelir.

Piezo olayını meydana getirebilen kristaller arasında kuartz, tormalin, rokel olarak bulunurlar. Tabiatta bulundukları şekliyle kullanılması mümkün değildir. Kristallerin titreşim frekansı ve ürettiği voltaj kesiliş şekilleri, yüzey işlemleriyle yakından ilgilidir. Kristalin merkeze göre kesim yüzeylerinin simetrik olması lâzımdır.

Baryum titanat, kurşun zirkonat titanat ve potasyum sodyum niobat gibi bâzı seramikler de piezoelektrik olayı meydana getirecek özelliktedir. Bu seramikler çok kristalli malzemeler olup, normal porselen seramikler gibi üretilebilir. Bunlara daha sonra yüksek D.C voltaj tatbikiyle piezoelektrik özellik kazandırılır.

Kullanılışı: Piezoelektrik kristaller ve seramikler; mekanik titreşimlerin elektrik dalgalarına, elektrik dalgalarının mekanik titreşimlere çevrilmesi istenilen elektromanyetik çeviricilerde (transdüserlerde) kullanılır. Kristal mikrofonlar, gemilerde derinlik ve hedef bulmaya yarayan sonar cihazlarında, piezokristallerden faydalanılır. Sonar cihazında piezoelektrik hâdisesiyle su içine ses yayımı yapılır. Sesi çıkaran, elektrik enerjisi etkisiyle titreşen kristallerdir. Suya yapılan ses hedefe çarpıp yansıyınca bu defâ kristaller, suyun ses dolayısıyle sıkışması ile titreşir. Titreşen kristaller elektrik dalgaları üreterek ses ve ekranda görüntü olarak hedef tespiti yapılır.

Târihi: Pierre ve Jacques Cruie Kardeşler 1880 senesinde Fransa’da kristalleri çeşitli yönlerden sıkıştırarak voltaj ürettiklerini keşfettiler. Bir sene sonra ise yine Fransız Gabriel Lippmonn, piezoelektrik olayının tersini deneyle tespit etti. Piezoelektrik olayından istifâde ile Birinci Dünyâ Savaşında denizaltı gemilerini tespit etmede kullanılan basit ultrasonik cihazları yapıldı. Bu cihazlar geliştirilerek bugünkü modern gemilerde kullanılan sonar cihazlarına dönüştü. Piezo kristallere ilâve olarak aynı işi görebilecek piezoelektrik seramiklerse 1940 senelerinde geliştirildi.