on altıncı asırda yaşamış kızılbaş halk şâiri ve ihtilalcisi. Doğum târihi bilinmemektedir. Hayâtı hakkında etraflı bir bilgi yoktur. Kânûnî Sultan Süleyman Han zamanında yaşadığı bilinmektedir. Dedeleri Âzerbaycan’dan, Sivas’ın Yıldızeli ilçesinin Banaz köyüne gelmişlerdir. Yemen’den veya Horasan’dan geldiği de söylenir. Pîr Sultan’ın asıl adı Haydar’dır. Hayâtının büyük bölümü Banaz köyünde geçmiştir. Eshâb-ı kirâm düşmanlığı ile tanınmıştır.

Şiî îtikâdında olan Pîr Sultan Abdal, İran propagandasına aldanıp, siyâsete karıştı. Kânûnî Sultan Süleyman’a karşı, Şah Tahmasb’ı destekledi ve şiirlerinde şâhı övdü. Sivas ve çevresinde başgösteren İran yanlısı mezhep olaylarına karışmış, Osmanlı Devletine karşı girişilen hareketlere katılmıştır. Bu arada, Osmanlı Devletini ve kâdılarını yeren, kötüleyen sözler söylemiş ve Ehl-i sünnet Müslümanları arasında fitne çıkarmıştır. Bu hareketleri üzerine, Sivas Vâlisi Hızır Paşa tarafından önce tutuklanarak hapse atılmış, bilâhare îdâm edilmiştir. Onu bu hâle getiren, yardım ümit ettiği Acem Şâhı Şah Abbâs olmuştur.

Pîr Sultan’ın, oğlunun ölümü üzerine söylediği iki ağıt ile hapiste söylediği şiirleri, tanınmış halk edebiyâtı örnekleridir.

Dili, sâde bir köylü lehçesidir. Toprağa ve tarıma mahsus ıstılahları (tâbirleri, terimleri) ve gelenekleri iyi bildiğinden, şiirlerinde kullanmıştır. Dilini hep Osmanlı aleyhine kullandığı, isyânlara sebep olduğu için, devlet düşmanları tarafından devamlı övülmektedir.

Şiirlerinde Sivas ve yöresini ilgilendiren coğrafya isimleriyle, târihî hâdiselere yer verir. Ayrıca hazret-i Ali gibi büyüklere hayli mubalağalı bir bağlanış görülür. Ancak bu sağlam bir îmândan ziyâde dünyâ emelleri peşinde koşan ve isyâncı rûhun ihtiraslarından kaynaklanır.

Aşağıdaki şiir onundur:

Dağdan kütür kütür hezen indirir
İndirir de ateşlere yandırır
Her evin devliğin öküz döndürür
İreçberler, hoşça görün öküzü

Öküzün damını alçacık yapın
Yaş koman, altına kuruluk sepin
Koşumdan koşuma gözlerin öpün
İreçberler, hoşça görün öküzü

Pîr Sultanım der ki kaynar coşunca
Tekne hamur kalmaz, ekmek pişince
Âdem Ata, öküzün çifte koşunca
İreçberler, hoşça görün öküzü