Alm. Reis (m), Fr. Riz (m), İng. Rice (plant). Familyası: Buğdaygiller (Gramineae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Anadolu’da yetiştirilen bir kültür bitkisi.

Sulak yerlerde yetişen, 50-150 cm boylarında, yıllık otsu bir bitki. Çiçek durumu bileşik salkımlıdır. Başakçıklar tek çiçeklidir. Diğer tahıl bitkilerinden farklı olarak erkek organ sayısı altıdır. Pirinç tâneleri kavuz içerisinde kapalı olarak bulunur. Hasattan sonra kavuzlarından ayrılır. Kabuğu çıkarılmamış pirince çeltik denir. Kavuzlardan sonra dış zarlar da çıkarılmaktadır. Bu tarzda soyulmuş pirinç tânelerinde protein tabakası ayrılmış, yalnız nişasta kalmıştır. Devamlı sûrette böyle soyulmuş pirinçler yenildiği taktirde, B vitamini noksanlığından beriberi hastalığı meydana gelmektedir. Bu hastalığı B vitamini ihtivâ eden soyulmamış pirinçlerle tedâvi etmek mümkündür. Beriberi hastalığına da en çok Çin’de rastlanmaktadır.

Pirincin vatanı Asya’dır. Hâlen tropik ve subtropik bölgelerde ekilmektedir. Pirincin en çok yetiştirildiği yerler arasında Çin, Japonya, Filipinler, Kore, Güney Amerika, Hindistan, Mısır, Senegal başta gelmektedir. Pirincin yetişmesi için nemli iklim ve bilhassa sulak arâziye ihtiyaç vardır. Pirincin köklerini kaplayan devamlı bir su tabakası olması gerekmektedir. Bundan dolayı suyu emmeyen killi topraklar, pirinç tarımı için elverişli olmaktadır. Türkiye’de yaklaşık olarak 14 milyon hektarlık tarım alanı vardır. Bunun 53.000 hektarında pirinç ekimi yapılmaktadır. Memleketimizde pirinç üretim alanları; Marmara, Karadeniz ve Ege bölgelerindedir. En çok pirinç üretimi yapılan iller ise Edirne, Samsun, Sinop (Boyabat), Kastamonu (Tosya), Çorum, İzmir, Manisa ve Balıkesirdir. Fakat bataklık gibi sulak yerler sıtmaya yol açtığından, pirinç yetiştirilmesi “Çeltik Kânunu” çerçevesinde müsâade ile olmaktadır.

Pirinç, Çin’de takriben 5.000 seneden beri besin olarak kullanılan çok eski bir tahıl bitkisidir.

Memleketimizde bulunan pirinç çeşitleri şunlardır:

Kılçıksız çeltik: Maraş çevresinde yetiştirilir. Çok verimli olup, hastalıklara dayanıklıdır.

Kırmızı çeltik: Kılçıkları kırmızıdır. Verim azdır, hastalıklara dayanıksızdır.

Ak çeltik: Kılçıkları beyazdır. Hastalıklara dayanıksızdır.

Kasım beyazı: Marmara Bölgesinde yetiştirilir. Büyük tâneli ve değerli bir pirinçtir.

Onsen pirinci: Kılçıksızdır. Değerli bir pirinçtir.

Japon pirinci: Ufak tâneli, verimi yüksek bir pirinçtir.

Misbak: Uzun tâneli, değerli bir pirinçtir.

Memleketimizde yılda ortalama 235.000 ton civârında pirinç üretilmektedir.

Kullanıldığı yerler: Pirinçle hazırlanan pilav, şark mutfağının en karakteristik yemeğidir. Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem pilav yemeyi severlerdi. Bu bakımdan pilav yerken salevât getirilir. Ayrıca pirinç unu yapılarak, tatlılarda ve çocuk beslenmesinde fazlaca kullanılır. Pirinç, nişasta bakımından zengindir. Tanelerdeki nişasta oranı % 72-80 gibi yüksek bir orandadır.