Portrenin sözlük anlamı, konusu insan olan resim. Edebiyattaki anlamıysa; birisini, okuyucuya fiziksel ve ruhsal yönden tanıtan yazıdır.

Portre, ruhsal portre ve fiziksel portre olmak üzere iki türdür. Portre, insanın kişilik özelliklerini (duygularını, düşüncelerini, beğenilerini, tutkularını, alışkanlıklarını kusurlarını...) tanıtıyorsa ruhsal portre adını alır. Ruhsal portrede kişinin iç dünyasından söz edilir. Ruhsal betimleme yapılmadan önce, tanıtılacak kişiyle ilgili sağlam gözlemler yapılmalıdır.

Portre, kişiyi dış görünüş özellikleriyle tanıtıyorsa (boyu, ağırlığı, göz rengi, saçları, vücut yapısı, konuşma biçimi...) fiziksel portre adını alır. Fiziksel portrede kişinin belirgin, çarpıcı özellikleri kalın çizgilerle anlatılır. Anlatıma canlılık katmak, kuruluktan kurtarmak için gerekirse benzetmeler yapılır.

Portre oluştururken fiziksel ve ruhsal nitelikler betimleyici anlatım biçimiyle verilir. Bunu yaparken de çok iyi bir gözlem yeteneğine sahip olmak gerekir. Port-resi yapılan kişinin verilmek istenen nitelikleri, okurun gözünde canlanmalıdır; bu bir anlamda sözcüklerle resim çizmedir.

Atatürk'ün Portresi

Gördüğüm fotoğraflara göre, biraz şişman, biraz yorgun, biraz hatları kalınlaşmış bir bedenle karşılaşacağımı sanırken, kapıdan bir ışık dalgası hâlinde giren toplu bir kuvvet ve hayat kaynağı ile birden gözlerim kamaştı: Bebekleri en garip ve esrarlı madenlerden yapılma bir çift gözün mavi, sarı, yeşil ışıklarla aydınlattığı asabi (sinirli) bir çehre. Yüzde, alında, ellerde bir sağlık ve bahar rengi. Düzgün taranmış, eksiksiz, sarı, genç saçlar. Bütün zemberekleri çelikten, ince yumuşak, toplu, gerilmiş, taptaze bir uzviyet (organizma).

(Ahmet Haşim)

Yukarıdaki alıntıda, portresi yapılan Atatürk'ün fiziksel nitelikleri verilmiştir. Bunu yaparken de betimlemelere ve benzetmelere başvurulmuştur.