3 Mart 1961 yılında Japonya'nın Tokyo şehrinde doğan Özdağ, ilk, orta ve lise eğitimini TED Ankara Koleji'nde tamamladı. Yüksek öğrenimini Münih kentinde Ludwig Maximilians Üniversitesi siyasal bilgiler, felsefe, iktisat fakültelerinde tamamlamış ve yüksek lisans çalışmasını Türkiye'de planlı kalkınma ve Devlet Planlama Teşkilatı üzerine hazırlamıştır.

Ümit Özdağ, 1986 yılında Gazi Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi'nde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır. 1990 senesinde 'Atatürk ve İnönü döneminde Ordu-Siyaset ilişkileri' konulu tezi ile siyaset bilimi doktoru olmuştur. Dr. Özdağ, 1993 yılıda 'Menderes Döneminde Ordu-Siyaset ilişkileri ve 27 Mayıs İhtilali' konulu tezi ile siyasal teori doçenti ünvanını almıştır.

Doç. Dr. Ümit Özdağ, 1994 yılında 'Avrasya Dosyası' adlı üç aylık uluslararası ilişkiler ve stratejik araştırmalar dergisini çıkarmaya başlamış ve editörlüğünü yapmıştır. 1980'lerin sonundan itibaren terörizm ve etnik sorunlar konularında araştırmalar yapmaya başlayan Özdağ, 1990'lı yıllar boyunca Doğu, Güneydoğu Anadolu illerimizden göç alan illerde sosyopolitik içerikli saha araştırmaları yapmıştır. 1996 yılında Kuzey Irak'ta ekonomik merkezli araştırmalar gerçekleştirmiştir.

Ümit Özdağ, 1997 - 1998 yıllarında ABD'de Baltimore/Townson Üniversitesi'nde küreselleşme, Avrasya'da etnik sorunlar konularında araştırmalar yapmış ve aynı konularda ders vermiştir. Ümit Özdağ, 1999 yılında Avrasya Bir Vakfı'nın desteğiyle dünyanın en büyük stratejik araştırma merkezlerinden birisi olan Avrasya Stratejik Araştırma Merkezi'ni (ASAM) kurmuş ve başkanlığını üstlenmiştir. 2000 yılında ASAM'a bağlı olarak çalışan Ermeni Araştırmaları Enstitüsü'nü kurmuştur.

2001 yılında profesör olan Ümit Özdağ ASAM Başkanlığı görevinin yanında Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde öğretim üyeliği görevini 2004 Temmuzuna kadar sürdürmüş, Cumhurbaşkanının Gazi Üniveristesi'nde yaptığı rektörlük atamasını protesto etmek için görevinden ayrılmıştır. Prof Dr. Ümit Özdağ, 1 Nisan 2004 tarihinde ASAM başkanlığı görevinden de ayrılmıştır.

Prof. Dr. Ümit Özdağ Harp Okulu, Polis Akademisi, Milli Güvenlik Akademisi ve İçişleri Bakanlığı kurslarında ders vermektedir. Brüksel'de NATO Karargahı'nda Ekonomi Komitesi'nde terör konusunda danışmanlık yapmıştır. Prof. Dr. Ümit Özdağ, Washington, Moskova, Tokyo, Yeni Delhi, İskenderiye, Brüksel, Tarhan, Bişkek, Almaata, Taşkent, Londra, Münih ve Tel Aviv'de değişik üniversiteler ve araştırma merkezlerinde konferans vermiştir.

2002 sonunda Diyanet İşleri Bakanlığı'na bağlı olarak kurulan ve dünya dinlerini stratejik bir bakış açısıyla inceleyen Diyanet Araştırmaları Merkezi'nin (DİYAM) kurucu başkanlığını üstlenen Prof. Dr. Ümit Özdağ, ayrıca 2002 yılından bu yana 'Türkiye - Azerbaycan Dostluk Derneği' Genel Başkanı'dır. Ümit Özdağ, 'Avrasya Dosyası' dışında aylık yayın organları olan 'Stratejik Analiz', sadece Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri için hazırlanan 'Jeopolitik Gündem' ve Türk İktisadi Kalkınma Ajansı için 'Avrasya Analiz' dergilerinin ve İngiltere'de Frank Cass yayınlarının yayınlandığı 'The Review of International Affairs' dergisi ile 'Ankara Paper' adlı kitap dizisinin editörlüğünü yürütmüş, ASAM başkanlığından ayrılmasını takiben bu görevlerinden ayrılmıştır.

Güvenlik birimleri, ordu-siyaset ilişkileri, terörizm, etnik sorunlar, Avrupa Birliği, Avrasya ve Orta Doğu konularında da çalışmalar yapmış olan Prof. Dr. Ümit Özdağ'ın yayınlanmış atlı kitabı, dört tercüme kitabı, Avrasya Dosyası, Stratejik Analiz, Türk Yurdu, Yeni Çağ gibi değişik dergi ve gazetelerde yayınlanmış 200'ün üzerinde makalesi mevcuttur. Prof Dr. Ümit Özdağ İngilizce ve Almanca bilmektedir.