Protoklastik deformasyon veya protoklaz da bir tür kataklastik deformasyondur.Bunlar plütonik bir kütlenin veya bunun bir kısmı genellikle tamamen kristalleşmeden veya kristalleşme esnasında intrüzif hareketine devam etmesi sonucu ortaya çıkan kataklastik değişikliklerdir.Bu şeklilde kristallerde veya kristal sınırlarında bazı kırılmalar ufalanmalar meydana gelebilir ve ayrıca ferromagnezyen mineraller bir dizilime uğrayabilirler.Protoklaz sonucu ortaya çıkan kayaçlara Protoklastik kayaçlar adı verilir.Bunlar kataklastik kayaçların bir türü olarak kabul edilebilir ve adlandırılmaları da kataklastik kayaçlarda olduğu gibi yapılır.Ancak verilen adın önüne protoklastik sıfatını eklemek suretiyle,örneğin protoklastik milonit şeklinde bir adlandırma yapılır.Bu kayaçların fay ve makaslama zonlarından çok magmatit sokulmaların kenar zonlarında bulunmaları protoklastik kökenin varlığına işaret eder.Diğer yönden ufalanmış,kırılmış materyalin sokulumun daha sonra oluşmuş mineralleri tarafından kesilmesi ve kıvrımlanmaya uğratılması da mümkündür.Sokulum ile ilişkili olarak ortaya çıkan ve deformasyona uğramış ve ufalanmış kısımları kesen dayklar protoklastik kökenin saptanmasında yardımcı olabilirler.