Alm. Proton (n), Fr. Proton (m), İng. Proton. Atomların çekirdeğini meydana getiren iki temel tânecikten biri. Çekirdeği meydana getiren diğer tânecik nötron olup, elektrik yükü yoktur. Fakat proton artı (+) yüklü tâneciktir.

Yunancada “ilk” anlamına gelen proton, 1886 yılında E. Goldstein tarafından kanal ışınlarında keşfedildi. 1911 yılında Ernest Rutherford, atomun ağırlığının bir yerde mevzilendiğini söyledi ve bu yere çekirdek, dedi. 1920 yılında hidrojen çekirdeğinde yalnız bir tâne taneciğin olduğunu belirterek buna proton ismini verdi.

Özellikleri: Elektrik yükü elektronun yüküne eşit fakat ters işâretlidir ki, bu yük 4,80298x10-10 e.s.y.b. veya 1,602x10-19 coulomb’dur. Protonun kütlesi 1,6725x10-24 g olup, elektronun kütlesinin 1836,15 katıdır. Protonun yarıçapı yaklaşık 1,37x10-13 cm’dir. Atom çekirdeğindeki proton sayısı atom numarasına eşittir. Nötral atomda proton sayısı kadar elektron bulunur. Proton, “p” veya H+ şeklinde gösterilir. Hidrojenin çekirdeğinde nötron yoktur. Yâni yalnız bir tâne proton vardır. Bundan dolayı iyonlaştırılmış bir hidrojen (H+) proton demektir ve proton bu şekilde elde edilir.

Hızlandırılmış protonlardan nükleer reaksiyonlarda faydalanılır. Güneş ve yıldızlarda proton-proton reaksiyonları sonucu He meydana gelirken 26,7 MeV enerji açığa çıkar. Hızlandırılmış protonlar tıp, zirâat, fizik ve kimyâ alanlarında kullanılır. Kanserli hücrelerin tedâvisinde X ışınlarından daha iyidir. İnsan vücûdundan geçen protonlar, vücut yoğunluğuna duyarlı olduğundan kanserli bölgenin teşhisinde kullanılır.