Alm. Psychotherapie (f), Fr. Psychothérapie (f), İng. Psychotherapy. Tedâviye yönelik hasta-hekim ilişkisine genel olarak verilen ad. Bütün dünyâda çok çeşitli psikoterapi kullanılmaktadır. Bunlar arasında psikanaliz, analitik psikoterapi, davranış tedâvisi, gestalt terapi, varoluşçu terapi, âile terapileri, psikodrama, grup terapileri sayılabilir. Bunlardan bâzıları:

Analitik psikoterapi: Kullanılış alanı geniş, temel olarak psikanalize benzeyen bir tedâvi şeklidir. Her psikoterapi ikili bir anlaşmadır. Analitik psikoterapiye alınacak hastaların “iç görü” (in sight) kazanmaya yatkın olmaları gerekir. İç görü, hastanın şikâyetlerini rûhî durumlara bağlayabilme kâbiliyetidir. Analitik psikoterapinin gâyesi şuur dışı çatışmalara inmek, zamanla çarpıtılmış ve dondurulmuş hâtıraları yeniden gözden geçirmek, geriye gidişi kademe kademe kaldırmak, daha sağlıklı savunmalar geliştirmektir. Analitik psikoterapinin ana hatları:

Psikanalizde olduğu gibi zaman zaman serbest çağrışımlara başvurarak hastanın sansürsüzce konuşmasını sağlamak.

Transferans: Hastanın geçmişindeki önemli kişi ve olayları hekimine aktarması.

Direnç: Hekimin çoğunlukla karşılaştığı bir olaydır. Hastanın şuur dışı duygu ve hâtıralarının şuur seviyesine çıkmasına karşı bir engeldir.

Rüyâları hastanın yorumlaması istenir ve bunun üzerinde konuşulur.

Destekleyici psikoterapi: Psikoterapi alanında sıklıkla kullanılır. Burada hastanın benlik güçlerini ve uyum sağlayıcı savunmalarını destekleme yolları kullanılır. Hastaya gerçekleri gösterme ve kendini tanıtma, ana gâyedir. Ancak, bunları yaparken onları deşmek ve çatışmaları yeniden uyandırmak zararlıdır.

Grup terapiler: Son zamanlarda önem kazanmıştır. Gruplar hâlinde çalışılır. Bu gruplarda teşhisi konmuş hastalar veya analitik grup ise, değişik teşhisli hastalar kullanılabilir. Haftada 1-2 defâ grup terapi yapılır. Karşılıklı etkileşme ile kişiliklerin değiştirilmesini gâye edinir.

Davranış tedâvisi: Burada ise uyumsuz davranışları değerlendirme ve öğrenme kaynakları kullanılmaktadır. Toplum tarafından uyumsuz bulunan davranışları söndürmek ve yeniden şartlanmalar ile uyumlu davranışlara dönüştürmek gâyedir. Terapistler geçmişten çok şimdiki zamânın üzerinde durmaktadırlar. Çeşitli türden problemlere yaklaşabilmek gâyesiyle farklı davranışçı terapi teknikleri geliştirilmiştir. Sistematik duyarsızlaştırma, girişkenlik eğitimi, davranış biçimlendirme gibi.

Âile psikoterapisi: Âileden işbirliği istenir. Bireyi âile içinde tedâvi etmek olabildiği gibi, âilenin bir bütün olarak tedâvi edilmesi de düşünülebilir.