Halüsinasyonlar görülmesinin belirgin olduğu, ağır derecedeki akıl hastalığı. Farklı türde psikozlar vardır.

İşlevsel psikozlar:

Şizofreni, kişilik çatışmasıdır. Çözümlenemeyen bu çatışma kişiliğin dağılmasına yol açar. Kayıtlı hastalar arasında erkekler ağırlıktadır. 20-30 yaşlarında ortaya çıkar. Şizofren kişi; içe dönük bir davranış sergiler, hatta günlerce konuşmadığı olur. Vücudunun aldığı ters şekilde bile günlerce kalabilir. Yapılan bir hareketi tekrarlar. Kendine ve başkalarına zarar verebilir.

Paranoya, kuruntudur. Paranoyak kişi, biri tarafından öldürülmek istendiğini sanır. Kendini bir başkasının yerine koyup kendini o kişi sanabilir. Örneğin; bir peygamber olduğunu ilân edebilir ve kendisine öyleymiş gibi davranılmasını isteyebilir. Son derece tehlikelidir. Kimi zaman yalnızca arkasında yürümekte olan birini, izlendiği kanısıyla öldürebilir.

Manik-depresif, taşkınlıktır. Mani ve depresyon birbirini izleyen iki sürekli hâldir. Kayıtlı hastalar arasında kadınlar ağırlıktadır. Melânkoli, aşırı yalnızlık hâlidir. Kendini günahkâr görme, intihar isteği ve insanlardan kaçma melânkoliklerin en belirgin özelliklerindendir. Manikdepresifler, bazen günlerce güler, şarkı söyler sonra aniden ağlar. Sürekli konuşur, susmaz, uyumaz, yemek yemez ve zayıflar.

Organik psikozlar, mikroplar, alkol ve uyuşturuculardan ileri gelir. Alkol psikozunun en belirgin özellikleri, saldırganlık ve hafıza kaybıdır. Alkoliklerde görülür. Frengi psikozu, frengi mikrobundan meydana gelir. Frengi cinsel ilişki yoluyla bulaşan bir hastalıktır. Meydana gelen yüz felci sonucunda yüzde asimetrik bir görüntü oluşur. Hasta geçmişini unutur. Hastanın yaşamına umursamazlık egemen olur ve hasta bunayarak ölür.

Yaşlılık psikozu, yaşlanmayla birlikte ortaya çıkar. Organik çöküntü akıl sağlığını etkiler, beyin hücreleri ölür. Saldırgandır.

Psikozların tedavisi iki yolla olur: biyolojik ve psikoterapi. Biyolojik yaklaşım, tıbbi tedaviyi içerir. İlâç tedavisi uygulanır.

Psikosiroji yöntemiyse ameliyatla beyne müdahaleyi içerir. Psikoterapik yaklaşımdaysa psikolojik tedavi uygulanır. Bu çoğu kez karşılıklı konuşma biçiminde yürütülür. Bu uygulama için doktor olmak ve deneyim sahibi olmak şarttır. Doktor hastayla girdiği tedavi ilişkisinde hastayı cesaretlendirerek hastanın tedaviye yanıt vermesini sağlar. Hastanın kendi kendisine yardımcı olması, tedaviye istekli olması tedavide en önemli adımı oluşturur. Psikolojik tedavinin uygun olmadığı ya da yeterli olmadığı durumlarda psikanaliz de yapılabilir.