Alm. Redoxreaktionen, Fr. Reáctiones Redox, İng. Redox reactions. Elektron alışverişine dayanan kimyâsal tepkimelerdeki rolü anlaşılmadan evvel demirin paslanmasında (4Fe+ 302 ® 2Fe2O3) olduğu gibi bir elementin oksijenle birleştiği tepkimeler yükseltgenme (oksitlenme); bakır oksitin hidrojenle indirgenmesinde (CuO+ H2 ® Cu+ H2O) olduğu gibi bir bileşiğin oksijen kaybettiği tepkimeler ise indirgenme (redüklenme) tepkimeleri olarak adlandırılmıştır. Bugün bu tür tepkimelerin aslında elektron aktarımına dayandığı bilinmektedir. Meselâ, demirin paslanmasında elementel demir 2 elektron vererek +2 değerli; oksijen ise 2 elektron alarak -2 değerli hâle gelmiştir. Yâni oksijen indirgenmiş, demir ise yükseltgenmiştir. (Bkz. İndirgenme ve Yükseltgenme). Her redoks tepkimesinde indirgenme ve yükseltgenme olayları bir arada olur. Bunlara kısaca redoks tepkimeleri denir.

Oksijen, flor, klor gibi elementler, potasyum permanganat gibi bileşikler kuvvetli birer yükseltgen maddedir. Yâni kendileri elektron alarak indirgenirler. Genellikle metaller, kuvvetli indirgeme araçlarıdır; elektron vererek yükseltgenirler. Bir maddenin yükseltgenme ve indirgenme özelliği, karşısındaki maddeye bağlıdır.

Redoks denklemlerinin denkleştirilmesi: Bir redoks reaksiyonunda alınan ve verilen elektron sayıları birbirine eşit olmalıdır. Bu noktadan düşünülerek, bir redoks denklemi şu adımlar üzerinden denkleştirilebilir:

1. Reaksiyona katılan her bir elementin sembolünün üzerine değerliği yazılır. Hidrojen ve alkali metaller gibi sâbit bir değerliğe sâhip olanlarınkini yazmaya gerek yoktur.

Al0+Ag1+NO3 ® Al3+(NO3) 3+Ag0

2. Redoksa katılan elementlerin değerlik değişmeleri almış veya vermiş oldukları elektronlara göre yazılır:

Al0 ® Al3+ + 3e

Ag1++le ® Ag

Eğer bir bileşiğin birden fazla elementi redoksa iştirak etmişse, bu taktirde herbir bileşiğin birer formül biriminin almış veya vermiş olduğu elektron sayısı hesaplanır.

3. Yükseltgenen bileşiğin bir formül biriminin verdiği elektron sayısı ile indirgenen bileşiğin bir formül biriminin aldığı elektron sayısının en küçük ortak katı bulunarak (indirgenen ve yükseltgenen bileşiklerin elektron alışverişi denk kılınacak şekilde) katsayılar konur: 1Al+3AgNO3 ® Al(NO3) 3+Ag

4. Sol tarafı redoksa göre denkleşmiş eşitliğin sağ tarafı da denkleştirilir:

1Al+3AgNO3 ® Al (NO3) 3+3Ag

5. Redoksa katılmayan element veya bileşiklerin katsayıları, denklemin sağ ve sol yanındaki atom sayıları eşit olacak şekilde hesaplanır.