İstanbul’da Amerikan misyonerlerinin kurduğu özel öğretim kurumu.

1863’te yalnızca erkek öğrencilerin öğrenim gördüğü bir okul olarak kuruldu. Adını mâlî destek sağlayan Christopher Robert’ten aldı. Bir süre Bebek’teki bir konakta eğitim verdikten sonra 1871’de Hisarüstü’nde bugün Boğaziçi Üniversitesinin bulunduğu yerdeki binâsına taşındı. Kolejin Kuruçeşme sırtlarında yer alan arsasında yapılması plânlanırken Hisarüstü’ne nakledilmesi şu olaya dayanmaktadır:

Meşhur Amerikan misyoneri Hamlin Hall, Fâtih Sultan Mehmed Hanın feth-i mübîn uğruna yaptırdığı Rumelihisarı’nın üstündeki bu geniş arâziyi görünce, buradan bir müddet İstanbul’u seyretmiş. Sonra yanındakilere: “Fâtih, nasıl ilk defâ bu mahalle inşâ ettirdiği hisarla Bizans’ı fethetmişse, ben de buraya kuracağım mekteple aynı şehre kültür yoluyla gireceğim.” diyerek o zamanlar misyoner yuvası olarak faaliyet gösteren okulun Rumelihisarı’na kurulmasına karar verdi.

Ahmed Vefik Paşadan arsayı satın aldılar. Ahmed Vefik Paşa, arsayı misyonerlere sattığı gibi, mektebin açılması için gerekli iznin verilmesine de yardımcı oldu. Daha sonra Paşa ölünce Eyüpsultan’a gömülmeyi vasiyet etti. Ancak devrin pâdişâhı İkinci Abdülhamîd Han, onun, Türk kültürünün geleceğini etkileyecek böyle bir gafletini affetmemiş ve Protestanlara arsa satan bu adam için; “Gömün Boğaz’ın sırtlarına. Kıyâmete kadar çan sesi duysun!” diyerek sattığı arsanın hemen yanındaki Kayalar Mezarlığına gömülmesini istemiştir.

1912 yılında Robert Kolejine bağlı bir mühendislik okulu açıldı. Sonraları İş İdâresi ile Temel Bilimler ve Yabancı Diller Yüksek Okulları ile genişledi. 1935’te Robert Kolejiyle Amerikan Kız Koleji, İstanbul Amerikan Koleji adı altında birleştirildi. 1957’de Robert Kolejine ABD ve Türkiye’de geçerli yüksekokul diploması verme yetkisi tanındı. 1971’de erkek koleji; eğitim ve öğretim tesislerini Robert Koleji Yüksek Okulunun devlet üniversitesine dönüştürülmesiyle kurulan Boğaziçi Üniversitesine bırakarak, kız koleji binâlarının bir kısmına yerleşti. 1973’te okulun adı İstanbul Özel Amerikan Robert Lisesi olarak değiştirildi.

Okulun öğretim süresi ilk yılı hazırlık olmak üzere yedi senedir. Türkçe okutulması mebûrî olan dersler dışında, eğitim dili İngilizcedir.

Kolejden, 1863’te açılışından îtibâren ilk kırk sene içinde, mezun olan 436 kişinin milliyetlerine bakılırsa, gâye ve hedeflerinin neler olduğu anlaşılabilir. Buna göre 195’i Bulgar, 144’ü Ermeni, 76’sı Rum, 14’ü İngiliz, 3’ü Alman ve sâdece 1’i Türk’tür.

Osmanlı Devleti içerisinde asırlarca sulh ve sükûn içinde yaşamış Bulgar, Ermeni ve Rum milletlerinin ayaklanmalarında ve devleti parçalamalarında yabancı misyoner okullarının büyük etkisi vardır. Başlangıçta azınlıkları ayaklandırmayı ve bu sâyede Osmanlı Devletini parçalamayı hedef alan yabancı kolejler, Cumhûriyetin îlânından sonra ise batı ülkelerinin birer kültür üssü hâline gelmişlerdir.