İzmit Körfezinin doğusunda yer alan göl. Güneyinde en yüksek yeri 1606 metreye varan, dağlık bölge ile kuzeyinde yüksekliği 300 m civarında olan plato arasında bir oluk gibi uzanan göl, tektonik menşelidir. Uzunluğu 16 km, en geniş yeri ise Sapanca ile karşı kıyı arası olup, 5,5 km’dir. Yüzölçümü 42 km2, en derin yeri ise Sapanca açıklarında 61 m’dir. Sapanca Gölünün tabanı deniz seviyesinin altında bir çukurdur.

İlk bakışta İzmit körfezinin devamı gibi görünen, Sapanca Gölü çukurunun, körfezden alçak bir eşikle ayrılması mümkündür. Bununla beraber yapılan tetkiklerde, İzmit Körfeziyle göl arasında eskiden bir bağlantının bulunduğu, denizin sığ bir şekilde göle sokulduğu anlaşılmaktadır. Gölde yapılan sondajlarda küçük kabuklu hayvanların denizde yaşıyan cinslerinin bulunması bu fikri kuvvetlendirmektedir.

Yağış alanı, 252 km2yi bulan Sapanca Gölü, genel olarak güneyindeki dağlardan gelen derelerle beslenir. Gölde yılda ortalama 75 cm kadar bir seviye değişikliği görülür. Göl seviyesi sonbaharda en alçak, ilkbaharda en yüksektir.