Alm. Mobilmachung, Mobilisierung (f), Fr. Mobilisation (f), İng. Mobilization; State of war. Memleketin, maddî ve mânevî bütün güçlerinin (askerî, siyâsî, ekonomik ve psikolojik güç) topyekün savaş ihtiyaçlarını karşılayacak ve savaşın devamını sağlayacak seviyeye getirilmesi; diğer bir deyimle maddî mânevî bütün kuvvet ve kaynakların, savaş isteklerine göre yöneltilerek barış durumundan sefer durumuna geçirilmesidir. Buna topyekün seferberlik de denir. Sefer kelimesi lügatta “yolculuk, savaşa gitme”; seferberlik ise “yolculuğa, savaşa hazır hâle gelme” anlamlarına gelir.

Yirminci asrın başlarından îtibâren, teknolojideki gelişmelere uygun olarak yapılan silâh ve araçlar, ilim ve teknikteki ilerlemeler savaşların karekterini değiştirdi.Savaşlar, sâdece silâhlı kuvvetler arasında yapılmaktan çıkarak, bütün milleti ilgilendiren, tesiri altına alan, topyekün savaşlar durumuna geldi. Bu topyekün savaşa karşı da, milletçe karşı koymak için yapılan topyekün hazırlıklara seferberlik adı verildi. Seferberliğin plân ve programları barıştayken yapılarak, zaman zaman yapılan fiilî tatbikatlarla uygulamaları kontrol edilir. Seferberlik Dâiresi, Asker AlmaDâiresi, Askerlik Şûbeleri, Mahallî ve Mülkî Âmirler müştereken çalışarak seferberlik plânlarını yaparlar.

Savaşta silâhlı kuvvetlerin personel sayısı artacağından onların yiyecek, giyecek, silah, donanım, araç ve gereç ihtiyaçları çoğalacaktır. Mühimmat, akaryakıt ve malzeme sarfı çok fazlalaşacaktır. İnsan ve diğer ihtiyaç maddelerinin de devamlı kaybı göz önüne alınırsa seferberliğin önemi çok iyi anlaşılır. Seferberlik hazırlığının plânlı ve barış zamânında yapılmasının savaşın kazanılmasında tesiri dünyâ harplerinde açık olarak görülmüştür.

Seferberliğin îlân edilmesi için, bir devletin diğer devlet veya devletlerle savaş ihtimâlinin kaçınılmaz olması, ayrıca iç bünyedeki karışıklıkların normal şartlarla karşılanmadığı bir ortamın meydana gelmesi gerekir. Bu durumda Genelkurmay Başkanının mütâlaası alınarak, Bakanlar Kurulunca seferberlik uygulamasına karar verilir. Verilen seferberlik kararı Cumhurbaşkanının onayından sonra yürürlüğe girer. Kaldırılması da başkomutan veya Genelkurmay Başkanının mütâlaası alındıktan sonra Bakanlar Kurulunun kararıyla olur. Seferberlik îlânıyla barış zamânında tespit edilen plân gereğince taşınır veya taşınmaz mallardan ihtiyaç duyulanlar silâhlı kuvvetlerin emrine verilir.

Seferberlik iki şekilde olabilir:

1. Uygulama alanı bakımından:

a) Genel seferberlik: Bütün yurt düzeyinde uygulanır.

b) Kısmî (Bölgesel) seferberlik: Yurdun herhangi bir bölgesinde uygulanır.

2. Kapsam bakımından:

a) Millî seferberlik: Silahlı Kuvvetler dışında kalan bütün kamu ve özel kuruluşlar ile yurttaşları kapsar.

b) Silahlı Kuvvetler seferberliği: Silahlı Kuvvetlerin barış durumundan sefer durumuna geçirilmesidir.

Bu ise iki bölümde yapılır:

(1) Personel seferberliği,

(2) Lojistik seferberliği.

Birinci Dünyâ Harbinden önce seferberlik îlân edilerek, gerekli bütün hazırlık ve tedbirler uygulamaya konuldu. Halkımız arasında, dört yıl süren bu harbe “Seferberlik” adı verildi. Eli silah tutanların askere alındığı Birinci Dünyâ Harbinde Osmanlı ordusu, yedi cephede şan ve şerefle çarpıştı. Harbin getirdiği bütün sıkıntılara milletçe karşı koyarak, yedi düvelin önünde kahramanca vatanını müdâfaa etti. İstiklâl Harbiyle de memleketini düşmanlardan kurtardı. İkinci Dünyâ Harbinde de seferberlik uygulanmışsa da savaşa girilmemesine rağmen getirdiği sıkıntılar, tedbirlerin yerinde ve zamânında alınmamasından dolayı, çok fazla olmuştur. Günümüzde seferberlik süresi çok kısalmış olup, 12 ile 24 saat içerisinde bir ülke seferberliğini tamamlayabilmektedir.

Seferber olma süresi: Birlik ve kurumların % 100 kadro seviyesine (seferî kadro seviyesine) erişecekleri ve teşkilatlanmalarını tamamlayacakları süreyi gösterir. Bu süre harekat plânlarına ve lojistik imkânlara göre tespit edilir. Bu süreler, Genelkurmay Başkanlığınca yönergesinde belirtilir.

Sefer görev emri: Sefer tertibine dâhil edilen personelin, seferberlik duyurusunda nereye gideceğini, ne kadar zaman içinde birliğine katılacağını ve katılacağı birliğin kapalı adını bildiren ve kendisine barışta açıklanan bir belgedir. Bir sûreti dâimâ personelin yanında bulunur.

Seferber personeli: Bir birliği, seferî kadro seviyesine veya müsâade edilen kuvvete çıkarmak için sefer tertibine dâhil edilmiş yedek personeldir.

Seferberlik deneme tatbikatı ve eğitimi tâzeleme çağrısı: Seferberlik usullerinin denenmesi ve yedek personel eğitiminin tâzelenme ve yenilenmesi için yapılan çağrıdır. Genelkurmay Başkanlığının önerisi ve Bakanlar Kurulunun onayı alınır.

Silahlı kuvvetler personel seferberliği: Silahlı Kuvvetlerin şimdiki ortalama mevcutlarının seferî kadro seviyesine yükseltilmesi, seferde kurulacak birlik ve kurumların kurulması, kadro seviyelerine eriştirilmesi ve seferî kadro seviyelerinin korunması için hazırlanan personel bütünleme plânlarına göre zâyiatı tamamlamak üzere, barışta yapılan hazırlıkların, seferberlik duyurusunda uygulanmasıdır.

Silah altı dâvetiyeleri: Seferberlik deneme tatbikatı ve yedek personel tâzeleme eğitimi için, yedek personelin (subay, astsubay, erbaş ve er) tatbikâta katılmalarını sağlayan dâvetiyelerdir.

Silah altı dâvetiyesi: Personelin yedek eğitimi görmesi için katılacağı birliğin seferberlik numarası ile bildirilen kapalı adını, gideceği yeri ve tatbikâtın süresiyle ilgili bilgileri kapsar.