Alm. Zäsium (n), Fr. Césium (m), İng. Cesium. Alkali metaller grubundan bir element. Cs sembolüyle gösterilir. İlk defâ 1860 yılında Drukheim Mâden Sularında Bunsen ve Kirchhoff tarafından spektroskopik yolla bulunmuştur.

Bulunuşu: Sezyum en bol olarak polusit mineralinde bulunur. Bu mineraldeki nispeti % 28’e kadar varır. Bulunduğu belli başlı ülkeler Kanada, İsviçre ve Rusya’dır. Bâzı Afrika ülkelerinde de bulunur. Dünyânın en zengin sezyum kaynağı Manitoba’daki Berniç Gölü olup, burada bulunan 300.000 ton kadar polusitin yaklaşık % 20’si sezyumdur. Sezyumun daha düşük nispetlerde bulunduğu iki önemli mineral de karnalit ve lepidolittir.

Özellikleri: Gümüş beyazlığında yumuşak bir metaldir. Erime noktası 28,5°C, kaynama noktası 670°C, yoğunluğu 1,90 g/cm3, atom numarası 55, atom ağırlığı 132,91’dir. Elektron dağılımı [Xe] 6S1 olup, bileşiklerinde 1+ değerliğini alır. Atom ağırlıkları 123Cs’ten 144Cs’e kadar olan 22 izotopu bilinmektedir.

Sezyum çok düşük iyonlaşma potansiyeliyle en elektropozitif elementtir. Soğuk su ile patlama şeklinde reaksiyon verir. Su ile reaksiyonundan meydana gelen sezyumhidroksit (CsOH) cama bile etki edebilen en kuvvetli bazdır.

Sezyum, oksijene karşı çok hassas olup, oda sıcaklığında dahi havada yanarak turuncu renkli sezyum oksid (Cs2O) meydana getirir.

Elde edilişi: Kimyâsal yoldan sezyum elde edilmesinde en kıymetli metod, sezyum şapının kalsinasyonu ile meydana gelen CsAlO2’nin magnezyum ile indirgenmesidir. Endüstride polusit mineralinden bir sürü işlemle sezyum, sezyumklorür bileşiği hâline getirilir. Sonra bu bileşik kalsiyum ve lityum gibi indirgen bir metalle vakum fırınında ısıtılır. Ayrılan sezyum sonraki bir vakum destilasyonu ile % 99,9’luk bir saflığa getirilir.

Bundan başka eritilmiş siyanürlerin elektroliziyle de metalik sezyum elde edilir.

Kullanılışı: Yüksek elektropozitif özelliği sebebiyle vakum tüplerinde, oksijen, su ve başka bâzı maddelerin giderilmesinde kullanılır. Kezâ bâzı fotoelektrik radyo tüplerinde fotosel olarak, bâzı organik bileşiklerin hidrojenlenmelerinde katalizör olarak kullanılır.

Sezyum terom-iyonik akım jeneratörlerinde ısı enerjisini elektrik enerjisine dönüştürmede kullanıldığı gibi atom saatleri yapımında da kullanılır. Bu saatler 300 yılda 5 saniye kadar hata yaparlar.

Sezyumun önemli bir kullanma sahası da uzay roketlerinin motorları için bir yakıt olarak kullanılmasıdır. Bu maksatla sezyum buharları iyonlaştırılır. Meydana gelen iyonlar bir elektriki alanda hızlandırıldıklarında itme gücü kazanırlar. Bu tarzla diğer yakıtlardan 140 misli fazla güç elde edilir.