Alm. Moskito (m.), Fr. Moustique, İng. Mosquito. Familyası: Sivrisinekgiller (Culicidae). Yaşadığı yerler: Dünyânın hemen hemen her tarafında. Özellikleri: İnce, nârin yapılı sinekler. Dişileri kan emer. Birçok hastalığı bulaştırırlar. Çeşitleri: 3000 kadar türü vardır. Anofel (sıtma sivrisineği), culex (ev sivrisineği) en meşhurlarıdır.

İki kanatlılar (Diptera) takımının, Sivrisinekgiller (Culicidae) familyasından, nemli yerlerde yaşayan böceklerin ortak adı. Vücutları ince uzun, sırtları kambur görünüşlüdür. Kanatları dar ve kenarları saçaklıdır. Bir çift iri petek göze sâhiptirler. Antenleri dişilerde düz, erkeklerde kıllıdır. Dişileri insan ve sıcakkanlı hayvanların kanını emer. Erkekleriyse çiçeklerin özleriyle beslenirler.

Dişinin delici ağız parçaları, koruyucu bir kılıf içinde hareket etmektedir. Dişiler, deri üzerine konar konmaz kıl kadar ince delici hortumunu deriye batırarak emdiği kan sâyesinde bir dakika içinde üç kat ağırlığa ulaşır. Delici-emici hortumu iki tüp, iki neşter ve iki testere dişli bıçaktan meydana gelir. Kılcal kan damarına ulaşınca kanın pıhtılaşmasını önleyen salgısını, hortumun birinci tüpüyle boşaltırken diğerleriyle kanı mîdesine pompalar. Sıvısının uyuşturucu tesiri geçince allerjik bir kaşıntı başlar.

Sivrisineğin iki anteni ve üç çift bacağı, hozson adı verilen duyu kıllarıyla donanmıştır. Karanlık bir odada uyuyan bir insanın yerini dışarıya soluduğu karbondioksitten keşfeder. Derinin sıcaklığını, nemini, teri meydana getiren maddeleri kısa zamanda tahlil eder. Kokudan hoşlanmaz. Bir odada yatan birkaç kişiden en uygununu av olarak seçer. Alkolik insanların kanını beğenmez. Hortumunu deriye batırdığında, damarın yerini asla şaşırmaz.

Sivrisinekler yumurtalarını su sathına bırakırlar. Kısa sürede yumurtadan çıkan larvalar, karın ucundaki uzanan soluk borularını, suyun yüzüne uzatarak nefes alırlar. Su içindeki organik maddelerle beslenirler. Rahatsız edildiklerinde, suyun dibine doğru süratle kaçarlar.

Sivrisinekler insanları sokup acı acı kaşındırmaktan başka, bâzı hastalıkları da bulaştırırlar. Tropik bölgelerde Sarı humma ile Filariose denilen bir hastalığa sebep olurlar. Avrupa’da yaygın olan Anopheles maculipennis sıtma hastalığı âmilini taşır. Ülkemizde Sıtma sivrisineği olarak tanınır (Bkz. Sıtma). Bu sinek, bataklık yerlerdeki durgun sularda yaşar. Larvaları su yüzeyine paralel durur. Dişi, konduğu zeminde başı üstünde amuda kalkmış gibi görünür. Ev sivrisineği (Culex pipiens) nin larva pupaları su yüzeyine asılı durur. Erginleri zemine paralel konar. Sivrisineklerin yumurta, kurtcuk ve pupaları su birikintilerinde yaşar. Dünyânın hemen hemen her tarafında bulunurlar. Finlandiya’nın kuzey ucundan Afrika’nın güney ucuna kadar uzanırlar.

3000 kadar türü bilinmektedir. 100’e yakın türü bulaşıcı hastalık âmili taşır. Dünyâda her yıl 150 milyon kadar malarya (sıtma) vak’ası görülmektedir. Üredikleri sulara mazot dökülerek kurtçuklarının solunumu engellenerek yok edilmeye çalışıldığı gibi, geniş ilâçlama metodlarına da başvurulmaktadır. Yapılan incelemeler sivrisineğin zamanla ilâçlara karşı bağışıklık kazandığını göstermiştir. İsviçre uzmanları sıtma sineğinin aşıladığı plazmodyuma karşı, aşı üretme çalışmaları yapmaktadır. Kaliforniya Üniversitesinde yapılan araştırmalarda ise üretilen kurtçuklarla sivrisinek larvaları yok edilmeye çalışılmaktadır. Nielseni denen bu kurtçuklar (Resimermis nielseni), sivrisinek larvalarının epidermisini delerek içlerine yerleşmekte ve tırtılın sıvısını emmektedir. Yedi gün sonra tırtılı terk ettiklerinde öldürücü yaralar bırakırlar. Yalnız belli türden sivrisinek larvalarına saldırırlar. Başka böceklere birşey yapmazlar.

Amerikan biyologları, sivrisinekleri kısırlaştırma yollarını denemektedir. İsrailli araştırmacılar ise, bir tür sivrisinek zehiri üreten mikroplar yetiştirmektedir. Birçok ülkede Gambusia balıklarıyla sivrisinek kurtçuklarına savaş açılmıştır. Anavatanı Amerika olan bu balıklar, bulundukları her ortama rahatça uyum sağlamaktadır. Erkekleri 3-5, dişileri 6 cm’dir. Su sıcaklığı 10°C’nin altına düştüğü zaman kış uykusuna yatarlar. Bir dişi üreme döneminde 450 kadar yavru yapar. Yavrular 6 haftada erginleşerek üremeye başlarlar. Bir Gambusia balığı 300 kadar sivrisinek kurtçuğu ve yumurtası yer. Yurdumuzda birçok yerde bu balıklardan üretilmektedir. Böylece sivrisineklerle mücâdele edilmektedir.