DEVLETİN ADI Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ Kolombo

NÜFÛSU 17.540.000

YÜZÖLÇÜMÜ 65.610 km2

RESMÎ DİLİ Sinhala, (Tamil, İngilizce)

DİNİ Budizm, Hinduizm, İslâm, Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ Rupee

Hint Okyanusunda, Hindistan’ın güneydoğu ucundan yaklaşık 35 km uzakta, 5° 55’-9°50’ kuzey enlemleri ve 79° 42’-81°53’ doğu boylamları arasında yer alan, armudî bir şekle sahip, dünyânın en güzel tabiat manzaralarının bulunduğu yemyeşil bir çay adası olan ülke.

Târihi

Sri Lanka, Doğu Afrika ve Güney Asya arasında, okyanus yolunun üzerinde bulunduğu için tüccarların tabiî bir uğrak yeri olmuştur. Ülkenin târihi M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzamaktadır. Adanın ilk olarak ismi Yunanca “bakır renkli” demek olan Toprobane idi. Arap fetihlerinden sonra, Arapça “beklenmedik şeylerin ülkesi” anlamına gelen Serendip denildi. Sonraları 1972 yılına kadar kullanılacak olan Seylân ismini aldı. Bu târihten îtibâren “debdebeli, şaşaalı ülke” anlamına gelen, Sir hale dilindeki Sri Lanka, ülkenin bugünkü resmî ismi oldu. Dînî kaynaklarda; Allahü teâlâ tarafından, bütün insanların babası, yeryüzünde yaratılan ilk insan ve ilk peygamber olan Âdem aleyhisselâm, Cennetten bu Serendip (Seylân, Sri Lanka) Adasına indirildiği bildirilmiştir.

Bugün, Sri Lanka nüfûsunun % 75’ini teşkil eden Sinhaleler M.Ö. 6. yüzyılda adaya yerleşmişler ve M.Ö. 3. yüzyılda Budizmi benimsemişlerdir. Daha sonraTamiller Hindistan’dan buraya gelmişlerdir.

Adaya ilk gelen yabancıların Asya, Afrika ve Avrupa’dan gelen kolonistler olduğu sanılmaktadır. Bu yeni gelen kolonistler, adada mevcut fanatikleri hâkimiyetleri altına aldılar. M.S. 12. yüzyılda Arap tüccarları ada halkıyla ticâret yaptı.

Adaya ilk gelen Avrupalılar, Portekizliler olmuştur. 1505 yılında gelen Portekizlileri, 1658 yılında Felemekler (Hollandalılar) adadan çıkartmışlardır. 1796 yılında İngilizler adayı ellerine geçirmişlerdir. Uzun yıllar İngiliz sömürgeciliği altında kalan Seylan Adası, 1948 yılında İngiliz Milletler Topluluğuna dâhil, bağımsız bir üye devlet olmuştur. 1959 yılında Başbakan W.R. D. Bandaranaike Sinhala-Tamil çekişmeleri sebebiyle öldürülünce yerine hanımı Mrs. Srimavo Bandaranaike geçti. Böylece dünyânın ilk kadın başbakanı oldu. 1965 ve 1970 seçimlerinden sonra da başbakanlığa devam etti ve nihâyet 1971 yılında görevden ayrıldı. 1972 yılında cumhûriyet îlân edilerek Sri Lanka ismini almıştır.

1978’de Sri Lanka başkanlık sistemine geçti. Junius Richard Jayewardene cumhurbaşkanı oldu. Daha sonra Ranasinghe Premadasa Devlet Başkanı seçildi. Bu arada ülke içindeki grupların artan anlaşmazlıkları hâlâ devam etmektedir (1994).

Fizikî Yapı

Sri Lanka fizikî yapı bakımından, Güney Hindistan Yaylasının bir uzantısı olup, ondan yaklaşık olarak 35 km uzaktadır ve aralarında Palk Boğazı vardır. Palk Boğazı, Mannar Körfezinin hemen kuzeyinde olup, en dar yeri yaklaşık 32 km genişliktedir. Adanın kuzeybatı kıyısında yer alan Mannar Adasının hemen batısında Sri Lanka’yı, Asya’ya bağlayan Adam’s Bridge (Âdem Köprüsü) bulunur.

Sri Lanka Adasının uzunluğu yaklaşık 435 genişliği de 225 km’dir. Adanın yüzölçümüyse 65.610 km2 kadardır.

Ülkede üç ana coğrafî bölge bulunur; kıyı bölgesi, merkezî güney bölge ve Hatton Yaylası.

Adanın orta güneyi dağlık olup, çoğu zirveler 2100-2500 m arasında yüksekliğe sâhiptir. Ülkenin en yüksek noktası olan 2527 m civârında bir yüksekliğe sâhip Pidurutalagala bu bölgede yer alır. Bu dağların aşağılara doğru olan bölümleri ormanlarla kaplı tepelikler ve ağaçlıklı yaylalıklardır. Adanın güney kıyı kesimiyse, oldukça düz ve geniştir. Sri Lanka dağlarından 16 nehir akar ve herbiri en az 96 km uzunluktadır. En uzunları yaklaşık 182 km uzunluktaki Mahaweli Ganga ve ikincisi de 167 km’lik Aruvi Aru nehirleridir. Ülkenin kıyıları umûmiyetle kumlu plajlarla örtülüdür ve yer yer mercan kayalıklara rastlanır.

İklimi

Sri Lanka’nın iklimi sıcak ve nemlidir. Alçak bölgelerde sıcaklık ortalaması yaklaşık 27°-28°C civârındadır. Nem oranı ise gündüzleri % 70 iken geceleri % 90’a kadar çıkar. Yüksek bölgelerde, meselâ Nuwara Eliya’da sıcaklık ortalaması 16°C kadardır. Mayıs’tan eylüle kadar, güneybatıdan ve ekimden şubata kadar, kuzeydoğudan esen Muson Rüzgârları ülkeye serin yağışlar getirir. Mart ve nisan ayları en sıcak aylardır. Muson dönemleri arasında iklim yumuşaktır ve kısa süreli yağışlar devam eder. Sri Lanka’nın ortalama yıllık yağış miktarı kuzeyde kuru bölgelerde yaklaşık 1020 mm iken, dağların doğu yamaçlarında 5080 mm’ye kadar artar.

Ülkenin batısı umûmiyetle ormanlıktır. Ormanlık olmayan kısımları çok fazla ot ve çimenliktir. Dağların yamaçları ve etekleri ormanlarla ve yaylalar da genellikle çay bitkisiyle örtülüdür.

Tabiî Kaynaklar

Sri Lanka, dünyânın tabiat manzarası bakımından en güzel ülkelerinden biridir. Yemyeşil ormanlar ve bitki örtüsü, rengârenk çiçekler ve kuşlar ve birçok türde hayvanlar ülkenin seyredilmeye doyulamayacak güzellikleridir. Ülkenin, hemen hemen her yeri tropikal ormanlarla kaplıdır. Bu ormanlarda genellikle tik ağacı, abanoz ağacı, demir ağacı ve hind ağacı gibi kerestesi çok kıymetli ağaçlar oldukça sıktır.

3000’den fazla türde çiçek ve ot ülkeyi baştan aşağı bitki dünyâsına boğmuştur. Genellikle orkide, yasemin ıtırı, çiçekli bitki (Bougainvillea), amber çiçeği, kroton, iri kırmızı yapraklı bitki (Poinsettras), lantan, kana, kılıç çiçeği (keklik bâdemi), kadife çiçeği, nergis, taç yaprağı ve nilüfer gibi nâdide çiçekler çok yetişir. Köylerde ve yol kenarlarında papatya, muz, hintkirazı(mango), hurma kestânesi ve kokonat ağaçları oldukça bol miktardadır.

Sri Lanka, oldukça fazla sayıda hayvan çeşidine sâhiptir. Ormanlık bölgelerde genellikle fil, manda, leopar, ayı, çok çeşitli türlerde maymun, samur ve cins cins geyikler yaşar. Nehir ve orman göllerinde timsahlara ve genellikle biraz daha kuru bölgelerde dev kertenkelelere (kabragayo) ve parlak kertenkelelere (Talagoya) sık sık rastlamak mümkündür. Ayrıca sürüngenlerden piton yılanı(python), kobra ve engerek yılanı(Rusell’s viper veya trc polngas) ormanlardan başka şehir içinde dahi oldukça çoktur.

Ülke aşağı yukarı 400 çeşit kuş cinsine sâhiptir. Bunlardan 40 kadarı dünyânın her yerinde bulunursa da geri kalanları az rastlanan ve kıymetli sayılan kuşlardır: Meselâ, mavi iskele kuşu, alacalı ardıç, maynak kuşu, yeşil arıkuşu, sinekçil, börülce tavuğu, hint kuşu, iri gaga, yeşil imparator güvercini, muhabbet kuşu, sinek kuşu, kara tavuk, tavus kuşu, balıkçıl ve flaman kuşu nâdir rastlanan fakat Sri Lanka’da bolca bulunan kuş türleridir.

Deniz ürünlerinden daha çok; yengeç, karides, istakoz, kahin, sombalığı, istiridye ve deniz kaplumbağası yetişir.

Sri Lanka Adası, dünyânın en eski kaya ve taş parçalarından ve cins cins toprak çeşitlerinden meydana gelmiştir. Genellikle ülke toprakları laterit denilen kırmızı kildendir.

Yeraltı kaynakları da oldukça bol ve dünyâda meşhur olmuşlardan ziyâde, az bulunan ve kıymetli minerallerdir. Kuartz, feldispat, mika, ilmenit, monazit, toryum, arkil (kaolin), ruble, alçıtaşı, akumarin, safir, altın ve grafit (karbon) bunların önde gelenleridir. Ayrıca birçok bölgede demir yatakları vardır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Ülke nüfûsu yaklaşık 17.540.000’dir. Yıllık nüfus artışı % 1,7 ve nüfus yoğunluğu 213’tür. Etnik yapı îtibâriyle % 75 Sinhale, % 16 Tamil ve % 7 Moor kabilelerinden meydana gelir. Sinhala resmî dildir. Ayrıca Tamil lisanı ve İngilizce yaygındır.

Nüfusun ekserisini teşkil eden Sinhaleler, kahverengi derili, siyah, dalgalı saçlı, kalın dudaklı ve kısa yapılı insanlardır. Tamiller ise nispeten iri ve uzun boyludur. Tamiller ve Moor’ların büyük bir bölümü İslâmiyetle şereflenmiştir. Nüfûsun geri kalanı Hindu ve Budisttir. Hindu ve Buda felsefesinin hemen hemen en koyu ve mutaassıp şekli hayat tarzında görülür. Fakat özellikle son zamanlarda, İslâmiyetin yayıldığı ve birçok Sri Lankalının Müslüman olduğu göze çarpmaktadır.

Ülkenin diğer yerli gruplarıAsya, Avrupa ve Afrika’dan yapılan göçler esnâsında yerleşmiş bulunan insanların soyundandır. Arap, Afganlı, Hintli, Pakistanlı, Çinli, Burgher (Felemenk) ve Portekizli küçük gruplar mevcuttur. Zâten ada nüfûsu, göçle gelenlerle, adanın ilk sâkinlerinin kaynaşması olduğu için kısmen melezdir.

Sri Lankalı erkekler genellikle sarong adı verilen giysiler, parlak gömlekler ve sandal ayakkabılar giyer. Özel günlerde shervanı denilen acâip bir ceket giyilir. Kadınların elbisesine cambaya denir.

Ülkede okuma-yazma oranı % 81 civârındadır.

Kolombo, ülkenin başşehridir. Dünyâda en geniş barajına sâhip şehirlerden biri olup, Sri Lanka’nın, en gelişmiş şehridir. Sri Lankalının hayatında çay ve kauçuk, ekmek ve su gibi olmuştur. Dolayısıyla nüfûsun % 55’i tarım alanında çalışır. Geri kalanlardan % 27’si endüstri alanında ve ticârî hayatta ve % 18’i de diğer hizmetlerde istihdam edilir.

Siyâsî Hayat

Sri Lanka Cumhûriyeti, başkanlık sisteminde olup, idârî olarak 24 idârî bölgeye ayrılır. Her bir bölgede, merkezî hükûmetin atadığı bir hükûmet temsilciliği bulunur. Parlamento 225 üyeden meydana gelir ve altı senelik bir dönem için seçilir. Parlamento üyelerinden seçilen kabîne üyelerine başbakan başkanlık eder ve hükûmeti kurar ve yürütür.

Ekonomi

Sri Lanka ekonomisi, tarıma dayanmaktadır. Daha doğru bir ifâdeyle çay, kauçuk ve kokonat ekonominin yükünü üzerlerine çekmiş başlıca ürünlerdir. Ekili alanların üçte ikisi bu ürünlere ayrılmıştır. Çay, Sri Lanka’nın en önemli maddesidir. Dünyâda çay üretiminde üçüncü büyük ülkedir. Yıllık üretim miktarı 210 milyon kg civârındadır. Çay genellikle 1500 m’nin üzerinde olan bölgelerde yetişir. Diğer önemli olan iki üründen kauçuğun yıllık üretimi 100.000 ton ve kokonat ise 400.000 hektarlık bir alanda üretilir. Diğer önemli tarım ürünü pirinçtir.

Ülkede mâdencilik büyük ölçüde alçıtaşı ve grafit (karbon) üzerinedir. Ülkenin grafiti çok yüksek derecede karbonludur. Bundan başka birçok kıymetli taşlar, meselâ safir (gökyakut), yâkut topat (sarı safir), turmolin (renkli şeffaf taş) ve zirkon elde edilir. Bu kıymetli cevherler az fakat kâfi miktardadırlar. Ülkenin önemli bir gelir kaynağıdırlar.

Sri Lanka’nın başlıca endüstri kolları kontraplak, kâğıt, cam eşyâ, seramik, çimento, tekstil ve kimyevî maddelerdir. Orman ürünleri ve kereste çok önemli bir endüstri sektörüdür.

Ülkenin yıllık millî brüt hâsılatı yaklaşık 6,5 milyon dolar ve kişi başına düşen millî gelir 400 dolar civârındadır. Bir milyon dolara ulaşan ihrâcâtın büyük bir kısmı ABD, İngiltere ve Birleşik Almanya iledir. Başlıca ihracat ürünleri şunlardır: Çay, kokonat, kauçuk, kakao, tarçın, sitronella (merhem parfüm yapımında kullanılan bir ot yağı), tütün, orman ürünleri, kıymetli taşlar (yâkut, safir, topat, vs.), grafit, kireçtaşı, ilmenit, monozit, zirkon, kuartz, demir, çeşitli cins keresteler (tik, abanoz, demirağacı, Hintağacı), çeşitli cins cevherler, seramik eşyâlar ve cam eşyâlar. Buna karşılık iki milyon dolar dolayındaki ithâlâtını genellikle Japonya, İngiltere ve Suudi Arabistan ile yapar. Pirinç, arpa, buğday, tekstil ürünleri, makina, petrol ürünleri, gübre, ulaştırma teçhizatı, yakıt, gıdâ maddeleri ve çelik en önemli ithâlât maddeleridir.

Ülkenin iyi bir kara ve demiryolu ulaştırma şebekesi vardır. Karayollarının uzunluğu 20.693 km olup % 41’i asfalttır. Demiryollarının uzunluğu aşağı yukarı 1950 km uzunluğundadır. Birçok milletlerarası hava seferleri Kolombo üzerinden yapılır. Kolombo dünyânın en büyük sun’î limanlarından birisine sâhiptir. Asya’nın hemen hemen en işlek limanıdır.