Alm. Stein (m) und Steinloruch (m), Fr. Pierre (f) (roche m) et carriére (f), İng. Stone (rock) and stone quarry. Yer kabuğu kütlesinden kopan veya koparılan, çeşitli işlerde kullanılan katı ve sert madde. Jeoloji ilmine göre yer kabuğu temel iki ana maddeden meydana gelmektedir. Bunlar kütle (taş) ve topraktır. Kütleler değişik yapıya sâhip minerallerden kopan değişik büyüklükteki parçalara da “taş” ismi verilmektedir.

İnsanlar; taşlardan binâ, set, köprü, saray, sur, kale, yol yaparak ondan istifâde etmişlerdir. Yaşayışlarına ve kurdukları medeniyetlere göre bunlar değişik şekillerde olmuştur. Yapılan kazılardan ortaya çıkarılan eserler bunları göstermektedir.

İlk insan ve ilk peygamber hazret-i Âdem yaratıldığı zaman, dünyâda toprağın yanında taş da vardı (Bkz. Âdem aleyhisselâm). İlk önce taşı binâ yapımında kullanan hazret-i Âdem’dir. Çamur ve taştan ev yapmıştır.

Selçuklu ve Osmanlı zamânında yapılan câmi ve medreseler, köprüler, saraylar, kütüphâneler vs. hepsi taşların işlenerek ve yontularak kullanılmasıyla yapıldı. Bu şekilde Türk sanat ve zevkini dünyâya tanıtmışlardır. Edirne’de Selimiye, İstanbul’da Süleymâniye Câmileri, Doğubeyazıt’ta İshak Paşa Sarayı gibi eserler bunlardan birkaç tânesidir.

Yeryüzünde taşların kapladığı kütleler (kayalar), tortul, püskürük, metamorfik diye üç kısma ayrılmaktadır:

1. Tortul kütleler: Suların sürüklediği çeşitli maddelerin tortullaşması netîcesinde ortaya çıkmıştır. Tebeşir, çakmaktaşı, kumtaşı gibi.

2. Metamorfik kütleler: Aşırı ısı, basınç ve su buharı sebebiyle fizikî özelliğini kaybeden kütlelerdir. Mermerlerle gnays cinsi taşların üretildiği kütleler bu şekilde meydana gelmiştir.

3. Püskürük kütleler: Püskürme sonucu yeryüzüne çıkan lâvların âniden soğuması veya lâvların yeryüzüne çıkmadan derinlerde kalması ve katılaşmasından meydana gelir. Bunların içinde fosil yoktur. Temizdirler. Aynı zamanda asitler de tesir etmez. Bu şekilde meydana gelen taşlar çok kıymetlidir. Granit, prafil, trakit, bazalt gibi dünyâca ünlü taş ve mermer cinsleri bu şekilde meydana gelmektedir. Bunlardan başka taşın, zümrüt, yâhut, pırlanta, elmas, zebercet, firuze vs. cinsleri olduğu gibi seylan, yeşim, akit, jat, gibi işlendikten sonra kıymeti artanları da vardır.

Taş ocağı: Çeşitli yerlerde kullanılmak üzere toprağın üstünden veya altından taş çıkarılan yerlere “taş ocağı” ismi verilmektedir. İlk zamanlar taş ocaklarında insan gücü çok önemliydi. Bugün elektrik gücünden ve bâzı patlayıcı maddelerden faydalanılarak taş ocaklarında çalışma kolaylaşmış ve verim artmıştır.