DEVLETİN ADI Tayland Krallığı

BAŞŞEHRİ Bangkok

NÜFÛSU 56.800.000

YÜZÖLÇÜMÜ 518.000 km2

RESMÎ DİLİ Tay dili (İngilizce, Çince, Malayca)

DÎNİ İslâm, Budizm

PARABİRİMİ Baht (=100 stang)

Güneydoğu Asya’da, 5° 32’ -20° 28’ kuzey enlemleri ve 97° 21’-105° 38’ Doğu boylamları arasında yer alan, kuzeyden Burma ve Laos, doğudan Laos, Kamboçya ve Siyam Körfezi, güneyden Malezya ve batıdan Burma ve Andaman Deniziyle çevrili, eski adı Siyam olan, mevki îtibâriyle büyük stratejik önemi hâiz bir krallık.

Târihi

Ülkenin ilk yerlileri Güney Çin’den göç eden insanlardır. Taylandlılar, 11. yüzyılda bölgeye gelerek bir krallık kurdular. Tayland kurulduğundan bu yana Avrupalı güçlerin istilâsına ve sömürgeciliğine uğramayan Güneydoğu Asya’nın biricik ülkesidir. Şüphesiz bunda, Tayland Kralı Mongkut’un rolü büyüktü. Bundan sonra yerine geçen oğlu Kral Chulalongkorn da aynı siyâsetle bu durumu devam ettirdi. Kral Chulalongkorn 1851 yılından 1910 târihine kadar tahtta kaldı. Ülkesinin gelişme ve kalkınmasında büyük çaba sarfetti. İngiltere ve Fransa ile çeşitli ticârî anlaşmalar imzâladı.

Tayland’da 1932 yılında monarşik idâreyi sınırlayıcı kansız bir ihtilâl oldu. 1941 yılında ülke Japonlarca işgâl edildi. Harpten sonra batı siyâseti gütmeye başlayan Tayland, Vietnam’a 11.000 kişilik bir askerî birlik gönderdi. 1972 yılında bu birliklerini tekrar geriye çekti.

1976 yılında yeni bir ihtilâl oldu. Bu sefer ihtilâl kanlıydı. Bunu 1977 ihtilâli tâkip etti. 1983 yılında Vietnam askerî birlikleri, Tayland, Kamboçya sınırı yakınlarında Kamboçya mülteci kamplarına saldırdı. 30.000’e yakın mülteci Tayland’a sığındı. Bunun üzerine Vietnamlılar ülkeye girdiler. Fakat çok geçmeden Taylandlılar saldırganları geri püskürttü. 1988’de seçimleri kazanarak başbakan olan Tümgeneral Chatichai, 25 Şubat 1991’de yapılan askerî darbeyle yönetimden uzaklaştırıldı. Darbecilerin lideri General Suçinda Kraprayun’dır. Askerî Cuntanın hazırladığı anayasa gereğince Millî Meclisin 360 üyesinin belirleneceği seçimler 22 Mayıs 1992’de yapıldı. Seçimlerde hiçbir parti tek başına iktidâra gelecek sandalye sayını elde edemedi. Generallerin desteklediği Erdem Birliği Partisi, Cuntanın yolsuzlukla suçlayarak iktidardan uzaklaştırdıkları partilerle bir koalisyon hükümeti kurdu. Fakat bir süre sonra çıkan olaylardan sonra hükümet krizi yaşanmaya başlandı. Kurulan geçici hükümetin ardından 13 Eylülde yapılan seçimler netîcesinde muhâlefet partileri 185 sandalye elde ederek yeni hükümeti kurdular (Ocak 1994).

Fizikî Yapı

Tayland mevki îtibârıyle güneydoğu Asya’da, Malay Yarımadası ve Hint-Çin’i üzerinde yer alan bir ülkedir.

Ülke şekil îtibâriyle sap kısmı, Malay Yarımadası üzerinde bulunan açılmış bir çiçeğe benzer. Çiçeğin sap kısmının doğusunda Siyam Körfezi ve batısında Andean Denizi bulunur. Bir bakıma ülke şekil bakımından küçük bir baltaya da bezer Kuzey-güney noktaları arası yaklaşık 1650 km ve doğu-batı noktaları arası ise 800 km kadardır. En dar bölge 64 km olan Kra İstnumus’tur.

Ülkenin yüzölçümü yaklaşık 518.000 km2dir. Bu geniş toprakların kuzeydoğusunda toplam yüzölçümün üçte birine yakın genişlikte bir yayla mevcuttur. Yayla ortada Chao Phraya Nehrinin verimli alüvyonlu vâdisine doğru gittikçe alçalır.

Tayland beş coğrafî bölgeye ayrılabilir: Chao Phraya Menam (Merkezi Platolar bölgesi), Korat Yaylası, Güney Tayland (Yarımada bölgesi), Kuzeybatı bölgesi ve Dvaravati bölgesi (Güneydoğu bölgesi).

Chao Phraya Nehri Bölgesi, küçüklü büyüklü nehir ve kanallarla doludur. Kuzeybatı bölgesinde Ping, Wang, Yom ve Nan adlarında dört nehir bulunur. Bölge aynı zamanda dağlıktır. Ülkenin en yüksek noktası 2756 m’lik Inthanon Tepesidir. Başşehir Bangkok, güneydoğuya doğru uzanan Dvaravati bölgesindedir. Dördüncü bölge Korat Yaylası, Mekong Nehrinin suladığı geniş bir bölgedir. Sonuncu bölge olan Güney Tayland, Malay Yarımadası üzerinde dar bir bölgedir. Ülkedeki mevcut ovalar umûmiyetle alüvyonludur. Sâhiller ise kumluk ve düzensizdir.

İklim

Tayland’ın iklimi bütün yıl hemen hemen sıcak ve nemlidir. Orta bölgelerde yer alan ovalarda sıcaklık nâdir olarak 18°C’nin altına iner. Kasım ve şubat aylarında hava sıcaklığı aşağı yukarı bu miktardadır. Mart ve mayıs aylarında ise bu rakam 38°C’ye kadar yükselir. Ortalama sıcaklık 28°C civârındadır.

Orta bölgedeki ovalar yağışlı bir atmosfer içerisindedir. Fakat, Barmese Dağları buralara gelecek nemli rüzgârları keserek yağış miktarını düşürür. Güney kıyı bölgeleri ortalama 5600 mm’lik yağış alırken, diğer bölgelerdeki yıllık yağış ortalaması 1000 mm civârındadır. Haziran ayından ekim ayına kadar yaz musonları ülkeye şiddetli yağışlar getirir. Tayland’da üç mevsim vardır. Mart-mayıs ayları sıcak, Haziran-ekim ayları yağmurlu ve Kasım-şubat ayları serindir.

Tabiî Kaynakları

Ülkenin bitki örtüsü oldukça zengindir. Baştanbaşa bütün topraklar yeşile bürünmüştür. Burma sınırında yer alan Salween Nehri civarı bölgeler, kıymetli “tik kerestesi” elde edilen tik ağaçları ve diğer bölgeler teng, yangı ve tekian gibi ağaçlarla kaplıdır. Bundan başka mangrov ve cevzülcinan cins ağaçları pekçoktur. Muson mevsimindeki sık yağışlarla bir tropik ülke olan Tayland, tropik bitki yetişmesi için çok elverişlidir. Sert ve yumuşak ormanların çeşitli yerli türleri ve geniş miktarda bambu ve Hint kamışı vardır.

Tayland’da en çok ve meşhur olan hayvan fildir. Öyle ki Tay hânedanlığının sembolü olmuştur. Maymun, Siyam kedisi, geyik, tapir, uçan maki, papağan, sincap, gibbon ülkede yaşayan diğer hayvanlardır. Ayrıca nesli tükenen kooprey (bir cins vahşi öküz) ve hog geyiği gibi nâdir bulunan hayvanlar da yaşamaktadır. Ülkede pekçok çeşitli tropikal kuş cinsi mevcuttur. Serçe, ötleğen, güvencin, bıldırcın, tavuskuşu, kumru, sülün ve leylek bunların başlıcalarıdır.

Ülkenin yeraltı kaynakları oldukça zengindir. Başlıca mevcut mineraller; antimon, kalay, petrol, gaz, kurşun, tungsten, manganez, demir, tuz, volfram, çinko, linyit ve alçıtaşıdır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Tayland yaklaşık 56.800.000 kişilik bir nüfûsa sâhiptir. Bunun % 80’lik bir ekseriyeti Tay soyu, geri kalanıysa Çinli ve Asyalı milletlerden teşekkül etmiştir. Ülkenin nüfus artışı % 3 civârındadır.

Sınır dağları ve en güney uç bölgesi üzerinde yaşayanlar hâriç, ülke insanları homojen yapıdadır. Tay halkı esas olarak Moğol asıllıdır. Taylılar Tay lisanını kullanırlar. Tay lisanı, ülkenin resmî dilidir. Ayrıca İngilizce yaygındır. Nüfûsun % 10’una yakın bir bölümünü meydana getiren Çinlilerse kendi dilleri olan Çinceyi kullanırlar. Tay ve Çin asıllı bu insanlar genellikle budisttirler. Ülkedeki Müslüman nüfusu % 7 dolayındadır. Tayland’da 200 Müslüman okulu ve 1500 câmi vardır. Daha çok, etnik olarak üçüncü büyük grup olan Malaylar Müslüman olmakla şereflenmişlerdir. Ülkede bir miktar Mon (Pegun), Kamboçyalı, Vietnamlı ve batılı insanlar da vardır.

Tay toplumu klan veya sıkı sınıf ayrılıkları taşımayan gevşek bir yapıdadır. Monogami âileler temel sosyal birim kabul edilir. Çoğunlukla köylerde yaşar ve tarımla uğraşırlar. Genellikle iç ticâret ve el sanatları bunların elindedir. Yalnız uzak mesâfelere yapılan ticâret Çinli tüccarların kontrolü altındadır.

Bangkok, ülkenin en büyük ve en gelişmiş şehri olup, Tayland’ın başşehridir. Yaklaşık iki milyonun üzerinde bir nüfûsa sâhiptir. Bangkok ile Tayland’ın diğer köyleri ve şehirleri arasındaki kültür ve ekonomik farklılık oldukça büyüktür. Tayland’ın diğer önemli şehirleri Ayuttuya, Korat ve Çiengmai’dir.

Tayland halkının yaklaşık % 84’ü okur yazardır. Özellikle 1950 yılından sonra eğitim ve öğretime önem verilmiştir. Yerli okullar yanında, birçok İngilizce öğretim yapan yabancı okullar mevcuttur. Ülkede yüksek öğrenim olarak, toplam 18 üniversite vardır. Eğitimle birlikte sağlık ve sosyal hayatta da önemli gelişmeler 1950 yıllarından sonra kendini göstermiştir. Uzun yıllar pekçok insanın ölümüne sebep olan sıtma hastalığı son yıllarda tamâmen kontrol altına alınmıştır.

Siyâsî Hayat

Tayland krallıkla idâre edilen bir ülkedir. Ülke, bir anayasaya sâhip monarşik bir yönetim sistemi içindedir. İdârî olarak 72 eyâlete (Changwat) ayrılmıştır. Tayland’da her eyâlet bir vâli tarafından idâre edilir. Eyâletler, bölgelere (Amphoe), onlar da küçük bölgelere (Tambol) ve bunlar da köylere (Muban) ayrılır. Önceki kral, aynı zamanda hükümet başkanlığı da yapıyordu. Sonraları bu görevi ortadan kaldırıldı. Yasama yetkisi 360 üyeli Millî Meclisin elindedir. Meclis üyeleri dört yılda bir halk tarafından seçilir. Tayland, Güneydoğu Asya ülkeleri teşkilâtı ASEAN (Association of Southeast Asion Nations) üyesi bir ülkedir.

Ekonomi

Tayland ekonomisi esas îtibâriyle tarıma dayanır. Toprak ve toprak mülkiyeti ülkede çok önemlidir. Orta bölgelerde yer alan ovalar, ülkenin ekilebilen en müsâit topraklarıdır. Başlıca tarım ürünleri mısır, pancar, meyve-sebze, pirinç, şekerkamışı, kokonat, tütün, biber, baharat, jüt, manyok kökü, hindistancevizi, fasulye ve pamuktur. Pirinç ülkenin dış ticâretinde en önemli üründür.

Tayland’ın toplam yüzölçümünün beşte üçüne yakın bir bölümü ormanlıktır. Kereste çok önemli bir gelir kaynağıdır. Diğer orman ürünleri arasında tik ağacı, mangal kömürü, hezaren (hintkamışı), lâk ve reçine (çam sakızı) de üretilir.

Tayland mâden bakımından çok zengin bir ülkedir. Dünyâda kalay üreten ülkeler arasında beşinci büyük ülkedir. Antimon, tungsten, demir ve manganez diğer önemli minerallerdir. Ülkede tabiî gaz üretimi gelişmiştir. Ayrıca petrol bulma çalışmaları son yıllarda artmış ve kıyı bölgelerde petrol bulunmuştur. Ülke tuz yönünden çok zengindir.

Tayland’da başlıca endüstri dalları; çimento, kâğıt, lastik, gıdâ, çelik, dokuma, elektronik, plastik, tahta, seramik, otomobil, montaj, ilâç, tekstil, elektrik âletleri, kereste, şeker, pamuk, tütün, ipek ve ipekli dokumadır. Son yıllardaki hükümet harcamaları geniş ölçüde, gübreleme, çimento, kalay tasfiyeciliği, petrol rafinerileri, asfalt yapımı, askerî güç üsleri, sulama kanalları ve havayolu ulaşımı alanlarına yapılmaktadır. Cam ve kâğıt endüstrileriyse gelişme yolundadır.

Tayland’ın en büyük ihraç maddesi pirinçtir. Bundan başka çeşitli tarım ve orman ürünleri de satar. Ticâreti daha çok, Japonya, ABD, Suudi Arabistan, Hollanda ve Singapur iledir. Turizm, ülkenin büyük bir gelir kaynağıdır.

Ülkenin güney bölgeleri Siyam Körfezine ve Andeman Denizine açıktır. Dolayısıyla bir kısım ticâretini Bangkok ve Sattahip limanlarından deniz yoluyla yapar. Ülkenin en işlek limanı Bangkok’tur Kanalların bulunduğu alanlarda gemi servisleri mevcuttur. Yaklaşık 84.764 km karayolu mevcut olup bunun % 40’ı asfalttır. Demiryolları yaklaşık 4000 km’dir. Ülkede târifeli sefer yapılan 23 havaalanı olup, Bangkok yakınlarındaki Don Muang Havaalanı milletlerarasıdır.

Balıkçılıkta, hem tatlı su hem de denizde balık avlanmasının geliştirilmesi hedef alınmıştır. Ormancılığın geliştirilmesi için ormanların sürekli bir program içinde çoğaltılmasına çalışılmaktadır.