Alm. Drahtseilbahn, Seilschwebebahn (f), Fr. Télephérique (m), İng. Telpher. İki istasyon arasında kurulmuş havaî hat ve buna bağlı kabinlerle çalışan, yolcu veya yük taşımak için kullanılan nakliyat sistemi. Özel çeşitlerinden çekici ve taşıyıcı kablolulara teleben ve telesiyej, sâdece çekici kablosu olanlara teleksi adı verilmektedir.

Târihçiler eski çağların Aztek, Maya, Mısır gibi ileri medeniyetlerinde bugünkü teleferiğe benzer vâsıtaların kullanıldığını tespit etmişlerdir. Bunların arasında, kolla çevrilerek ilerleyenler olduğu gibi gelişmiş tipleri de vardır. Ancak çeşitli zorluklar sebebiyle 1800 senelerine kadar hakîkî mânâda bir teleferik sistemi kurulamamıştır.

Elektriğin keşfedilmesiyle teleferiğin yaygınlaşması mümkün olmuştur. Aynı zamanda ilk uzun mesâfeli hat (74 km) olan teleferik hattı 1919’da Kolombiya’nın La Dorada bölgesinde inşâ edilmiştir. Teleferikle ilk yolcu taşıma ise 1929’da Almanya’da Freiburg şehri-Schavn İnsland Dağı arasında yapılmıştır. Sanâyinin ilerlemesi, gelişmiş teleferik sisteminin ortaya çıkmasına imkân tanıdı. 1951’de Irak’ta Dicle Nehri üzerinde yapılan böyle bir hat, bir defâda 4032 ton yük taşıyabilmektedir.

Türkiye’de ise, ilk teleferik hattı 29 Ekim 1963’te Uludağ’da faaliyete geçmiştir. Bursa’nın güneydoğusundaki Teferrüç İstasyonundan sırayla Kadıyayla ve Sarıalan İstasyonlarına çıkan hatta kullanılan kabinler kırkar kişi taşımaktadır. Memleketimizin ikinci teleferiği olan Balçova teleferiği ise 24 Mart 1981’den beri yirmişer kişilik kabinlerle hizmet vermektedir. Günümüzde mevcut olan teleferiklerin en uzunları Kiristineberg-Boliden (İsveç: 96,5 km), Comilog (Kongo: 78 km), La Dorada (Kolombiya: 74 km), Massus-Asmara (Eritre:73 km)dır. Yükseklikleri deniz seviyesinden fazla olan mühim teleferiklerse Mürrin-Schildhorn (İsviçre: 6632 m), Aigulle de Midi (Fransa: 3802 m) ve Mérida (Venezuella: 3000 m)dir. Dünyânın en hızlı teleferiği de (40,64 km/saat), ABD’nin New Mexico eyâletinde Sand-peat’ta çalışmaktadır.

Teleferiğin çalışması: Normal bir teleferik genelde üç basit kısımdan müteşekkildir. Bunlar; teleferiğin asılı olduğu halat, halata hareket veren bocurgat makinası ve teleferik kabinidir. Halatlar düz bir hat üzerinde bulunan iki istasyonu her 500 m veya her 1 km’de bir yerleştirilmiş pilonlar vâsıtasıyla birbirlerine bağlarlar. Bocurgat da, elektrik veya dizel motoruyla çalışan, hattın bir yanından aldığı halata kuvvet vererek öbür yanına aktaran gelişmiş bir çıkrık makinasıdır.

Teleferikler çalışma sistemi bakımından ikiye ayrılır. Tek halatlı denilen birinci türde teleferik tek bir hareketli kabloya bağlıdır. İki halatlıdaysa birinci halat kabinin ağırlığını çekerken ikincisi hareketi temin eder. Tek halatlı bir teleferik bir tonluk bir yükle bir dakikada 183 m gidebilir. İki halatlı bir teleferik ise beş tonluk bir ağırlığı aynı hızla taşıyabilir. Hat gidişli-gelişli ise her bir tarafa aynı sayıda kabin konması halata istenilen gerginliğin verilmesini mümkün kılar.

Yolcu taşıyan teleferikler, ticârî gâyeli olanlardan fazla farklı değildirler. Büyük yolcu teleferikleri 120 kadar yolcu taşıyabilirler. Ancak bunlarda diğer teleferiklere ilâve olarak âcil durum motorları, yangın söndürücüler ve özel frenler bulunması mecbûrîdir. Venezüella, İsviçre gibi memleketlerde teleferiklerin zeminden 300 m’den fazla yükseldiği yerlerde teleferiklere paraşütler de konulmaktadır.

Teleferiklerin çok yaygınlaşmasının en mühim sebebi bu vâsıtanın coğrafi engellerden etkilenmemesidir. Kara ve demiryolunun kurulamadığı, hava vâsıtalarının da inemediği yerler için son derece, münâsip bir vâsıtadır. Üstelik son derece ucuzdur. Tek kusuru yavaş gitmesidir. Birçok kişinin teleferiğe, yüksekten aşağıyı seyretmek için bindiği düşünülürse, bu da kusur değil avantaj olur. İtalya, İsviçre ve ABD’de sırf bu gâyeyle yapılmış teleferikler mevcuttur.