(990 - 1063 Rey, İran) Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucusu. Tuğrul Bey, Oğuzlar'ın Kınık boyundan Selçuk Beyin torunudur. 990 yılında doğdu. Babası Mikail, bir akın sırasında şehit düşünce, dedesi Selçuk Beyin yanında büyüdü. Selçuk Beyin ölümüyle, amcası Arslan Yabgu'nun Selçuklu ailesinin başına geçmesi üzerine, Tuğrul ve Çağrı Bey Cent şehrini terk ederek batıya göç ettiler. Selçuklular'ın başında bulunan Tuğrul Bey, kardeşi Çağrı Beyi yeni bir yurt bulması için Anadolu topraklarına göndererek keşiflerde bulunmasını sağladı.

1034 yılında Gazneli Devleti'nin güç birliği yaptığı Oğuzlar'dan Şah Melik, Selçuklular'a ani bir baskın yapınca, bir süre zayıf durumda kaldılar. Ancak kısa süre sonunda tekrar toparlandılar. On bin kişilik kuvvet toplayarak Gazneliler'e ait Horasan şehrine girdiler. Gazneli Mesut'un ordusunu 1035'te Mesa'da yendiler. Gazneliler'le antlaşma yapıp; Nesâ, Ferave ve Dihistan'ı aldılar.

Tuğrul Bey ve diğer Selçuklu hanedan mensupları toprak sahibi olunca, Oğuz boyları ve reisleri Tuğrul Beyin yanına gelip toplandılar. Tuğrul Bey çok güçlenip bölgenin nüfüsu artınca; Gazneli Mesut'a önceki üç şehrin dar geldiğini bildirip 1037'de Merv, Serahs ve Baverd'iyi de istedi. Bu şehirlere karşılık da Gazneliler'in maaşlı askeri olma ve Horasan'daki asayişi sağlama teklifinde bulundular. Teklifleri oyalamaya alınınca, Tuğrul Bey küçük gruplar hâlinde akın harekâtı yaptırdı. Çağrı Beyin yönettiği akınlarda, Selçuklular Cüzcan, Talekan ve Faryab'dan Rey'e kadar harekâtta bulundular. Selçuklu akınlarını durdurmak için Gazneli Mesut'un gönderdiği ordu, Serahs yakınında 1038 haziran ayında yenildi. Zafer sonrasında toplanan kurultayda, Tuğrul Bey hükümdar ilân edildi. Bu kurultay kararı ve 1038 tarihi Selçuklu Devleti'nin kuruluşu olarak kabul edilir.

Tuğrul Bey, 1040 yılında Gazneli ordusuyla karşılaştı. Tuğrul Beyin kumandasındaki Selçuklular, Gazneliler'in üzerine akınlarda bulundular. Dandanakan Kalesi önünde yapılan savaşta Gazneliler yenildi. 1040 tarihinde kazanılan Dandanakan Zaferi ile Tuğrul Bey tekrar tahta oturdu. Çağrı Beyin ölümüne kadar ortak iktidar sistemine göre hareket edilmesine karşın, devleti temsil yetkisi Tuğrul Beye aitti. Tuğrul Bey Selçuklular'ın batısındaki Bizans ülkelerine fetih harekâtı ve akınlarında bulundu. Tuğrul Bey, sürekli mücadeleyle geçen uzun yıllar sonunda çok büyük işler başardı. Dünyanın en büyük devletlerinden birini kurup Maveraünnehir'den Anadolu'ya, Irak'tan Azerbaycan ve Kafkasya'ya kadar olan ülkede huzur ve güven sağladı. Tuğrul Beyin, 1063 yılında ölümü üzerine, Büyük Selçuklu Devleti tahtına, yeğeni Alp Arslan geçti.