Tümce yapı bakımından ikiye ayrılır:

1. Basit (yalınç) tümce

2. Birleşik tümce

1. Basit Tümce

Güneş, dağların üstünden kırmızı bir tepsi gibi doğuyordu.

Yaşamda en gerçek yol gösterici bilimdir. (Atatürk)

Yukarıdaki tümcelerde tek bir yüklem vardır ve tek bir düşünce anlatılmaktadır.

Tek bir duyguyu, düşünceyi, isteği, olayı ve yargıyı anlatan tümce basit (yalınç) tümcedir.

2. Birleşik Tümce

Birleşik tümce kendi içinde ikiye ayrılır:

a. Bağımsız tümceciklerden oluşmuş birleşik tümce

b. Eylemsilerle kurulmuş birleşik tümce

a. Bağımsız Tümceciklerden Oluşmuş Birleşik Tümce

Yatağından kalkar kalkmaz ilk işi çocuklarının üstünü örtmek, kömür kovasını doldurmak, sobayı yakmak, ocağa çay suyu koymak ve kahvaltı sofrasını hazırlamak oluyordu.

Bu tümce tek bir tümce gibi görünmesine karşın, virgüllerle ayrılmış beş tümceden oluşmuştur. Virgüllerle ayrılmış her bölümün sonuna tümcenin yüklemi getirilirse beş ayrı tümce ortaya çıkar. Örneğin;

İlk işi çocukların üstünü örtmek oluyordu.

(İlk işi) kömür kovasını doldurmak oluyordu,

(İlk işi) sobayı yakmak oluyordu.

Başlı başına bir tümce olmasına karşın virgül ve noktalı virgülle bir başka tümceye bağlanan tümcelere bağımsız tümcecik denir. Bağımsız tümcecikler; sıra tümcecikler ve bağlı tümcecikler olarak kendi içinde ikiye ayrılır.

- Sıra tümcecikler

biçim ve anlamca birbirine bağlı olmayan virgül, noktalı virgül ve bağlaçlarla birbirine bağlanan bağımsız tümceciklerdir.

Örnek

Kış gelince hava soğur, kalın giysiler giyilir, kapı ve pencereler kapatılır, sobalar yakılır.

- Bağlı tümcecikler biçimce ve anlamca birbirine bağlı olan tümceciklerdir. Özneleri aynı olan, yüklemleri kip ve kişi açısından son yükleme bağlı bulunan, aralarına nokta konularak ayrı da yazılabilen, ancak anlam açısından birbirini tamamlayan tümceciklerdir.

Örnek

Her zaman kişisel düşünürdü. Davranışları düşüncelerine uygundu. Söyledikleri ile yaptıkları çelişmezdi.

Bugün çok mutluyum; çünkü ilk kitabım baskıdan çıktı.

Tümce bağımsız tümceciklerden oluşmuşsa birleşik tümcedir. Bu tümcelere bağımsız tümceciklerden oluşmuş birleşik tümce adı verilir.

b. Eylemsilerle Kurulmuş Birleşik Tümce

Bu tümceler, içinde eylemsiler bulunan tümcelerdir.

Örnek

Halamın geleceğini babamdan öğrendim.

Bu tümce, tek bir tümcedir; ancak iki olgudan söz edilmektedir. Bunlardan birisi "halanın geleceği", ikincisi (halanın geleceğinin) "babadan öğrenilmesi"dir. Tümce, tek bir tümce gibi görünmesine karşın aslında iki tümceden oluşmuştur. Birinci tümce ikinci tümceyi tamamlamıştır.

Başlı başına bir tümce olmamasına karşın (halamın geleceğini) başka bir tümceyi tamamlayarak ya da başka bir tümce tarafından tamamlanarak birleşik tümce oluşturan söz dizilerine tümcecik denir.

Örnek

Halamın geleceğini

tümcecik

babamdan öğrendim.

tümcecik

Örnek tümcede iki yüklem olduğu görülmektedir. Bunlardan biri (öğrendim) çekimli eylem, diğeri (olduğunu) eylemsidir.

Eylemsilerle (fiilimsiler) kurulan tümceciklere yan tümce denir. Tümcede kaç tane eylemsi varsa o kadar yan tümce vardır.

Eylem ya da eylem görevli sözcüklerle kurulan tümceciklere ise temel tümce denir.

Örnek

İki cihan bir araya gelse

yan tümce

seni kimselere vermem.

temel tümce