Alm. Institut (n), der Turkischen sprache (u), Literatur, Fr. Institut (m), de la langue et littérature Turque, İng. Turkish language and literature institute. Türk târihi, Türk edebiyatı, Türk dili, Türk etnoğrafyasıyla Türk coğrafyasını araştırarak yayınlarda bulunan bir merkez. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine bağlı olarak 1924 yılında Türkiyat Enstitüsü adı altında kurulmuştur. 1926 yılından beri husûsî bir bütçeye sâhip olmuş ve faaliyeti o zamandan başlamıştır. Gâyesi Türk kültürünü araştırarak yayınlarda bulunmak, benzer kurumlarla ilgi kurmak, ilim adamlarına rehberlik etmektir.

1982 yılından sonra adı Türkiyat Araştırma Merkezi şeklinde değiştirilen enstitü, son olarak 1991 yılında çıkan bir kânunla Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü adını almıştır. Bugün 50.000 kitabın üstünde bir kütüphâneye sâhip olan Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Kütüphânesinin temelini Katanov isimli bir şahsın kitapları teşkil etmiştir. Kurulduğu zaman kitap sayısı 7 bin olan kütüphâne gittikçe zenginleşmiştir.

İlk önce üniversite kapısı sağ yanındaki köşkte faaliyete geçen Türkiyat Enstitüsü, kuruluşundan 25 yıl sonra Vezneciler’de eski Zeynep Hanım Konağı (şimdi Edebiyat Fakültesi) karşısındaki Birinci Mahmûd Han devri sadrâzamlarından Hasan Paşa (1689-1748) tarafından yaptırılan ve kendi adıyla anılan medreseye taşınmıştır.

Enstitüde, sırayla; Ord. Prof. M. Fuad Köprülü, Ord. Prof. M. Câvid Baysun, Ord. Prof. Dr. Reşit Rahmeti Arat, Prof. Fahir İz, Prof. Dr. Ahmed Caferoğlu, Prof. Dr. Sadettin Buluç, Prof. Dr. Mehmed Kaplan, Prof. Dr. Ali Alparslan, Prof. Dr. Mertol Tulum müdürlük yapmışlardır. Bugün bu vazifeyi Prof. Dr. Kemal Eraslan (1994) yürütmektedir.

Kuruluşundan beri gâyesi doğrultusunda, çeşitli neşriyâtı olan merkezin muntazam çıkardığı Türkiyat Mecmuası yirmi cildin üstündedir. İlmî bir kadroya sâhip olan, Yüksek Lisans ve Doktora öğrencisi olarak lisans üstü tedrisât yapan Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, bugün Horhor Caddesi, Kavalalı Sokağı 5/4 FATİH/İSTANBUL adresinde faâliyet göstermektedir. Ayrıca Marmara, Selçuk, Ege ve Atatürk Üniversitelerine bağlı olarak bu adla başka enstitüler de kurulmuştur.