Türkiye, yeryüzü şekilleri açısından yüksek bir ülkedir. Ülke topraklarının büyük bir bölümünü dağ sıraları, yüksek plâtolar ve ovalar kaplar. Kuzey bölümünde Karadeniz kıyısı boyunca uzanan Kuzey Anadolu Dağları yer alır. Kuzey Anadolu Dağları, Gürcistan sınırından başlar Sakarya Irmağı'nın doğusuna kadar uzanır. Bu dağlar tek sıra hâlinde değil, birbirine paralel uzanan birkaç sıradan meydana gelir. Doğuya doğru gidildikçe dağlar yükselir, batıya gidildikçe alçalır. Orta bölümü en alçak bölümüdür. Türkiye'nin güneyinde bulunan dağlar Toros Sıradağları'dır. Batıda Teke yarımadasından başlar, doğuda Hakkâri yöresine kadar uzanır. Akdeniz bölgesindeki bölümü geçit vermeyen dağlardan oluşur. Bu nedenle ulaşım bazı geçitlerden sağlanır. Akdeniz bölgesini İç Anadolu bölgesine bağlayan en önemli geçit Gülek Boğazı'dır. Ülkenin doğusunda bu sıradağların dışında başka dağlar da vardır. Bunlardan en önemlileri: Mercan, Karasu-Aras, Bingöl ve Allahuekber dağlarıdır. Ayrıca bu bölgede birçok sönmüş yanardağ da vardır. Bu dağların en önemlileri, Ağrı, Tendürek, Süphan ve Nemrut Dağları'dır. Türkiye'nin batısında bulunan dağlar Akdeniz ve Karadeniz dağlarından farklıdır. Burada bulunan dağlar kıyıya paralel değil dik uzanır. En önemli dağları Murat, Emir, Aydın, Bozdağlar, Yunt ve Madra Dağları'dır. Bu dağlar kıyıya dik olarak uzandığından kıyıların girintili çıkıntılı olmasına neden olmuştur. Türkiye'nin kuzeybatı, güneydoğu ve iç kesimleri yeryüzü şekilleri bakımından daha sadedir. Trakya bölümünde Yıldız (Istranca), iç Anadolu kesimlerinde Elmadağ, Sultan dağları ve Tecer Dağları bulunur. İç kesimlerde sönmüş yanardağlar, Erciyes, Melendiz, Hasan Dağı, Karacadağ ve Karadağ'dır.

Türkiye'de plâtolar en çok İç Anadolu bölgesinde yer alır. En önemli plâtoları Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Uzunyayla ve Bozok plâtolarıdır. Ayrıca İç Batı Anadolu'da Bayat plâtosu, Akdeniz bölgesinde Teke ve Taşeli plâtosu, Güneydoğu Anadolu bölgesinde Gazi Antep-Şanlı Urfa plâtosu, Doğu Anadolu bölgesinde Erzurum-Kars plâtoları yer alır. Türkiye'de bulunan en önemli ovalar, Karadeniz bölgesinde bulunan Bafra ve Çarşamba Ovaları, Akdeniz bölgesinde yer alan, Çukurova ve Silifke Ovaları ile Eğe bölgesinde yer alan, Büyük Menderes, Küçük Menderes, Gediz ve Bakır Çayı Ovaları'dır. İç kesimlerdeyse farklı yükseklikte ovalar vardır. Bunlardan en önemlileri, Acıpayam, Çivril, Bura, Eskişehir, Konya, Develi, Elâzığ, Malatya, Altınbaşak, Muş, Erzurum, Iğdır ve Yüksekova'dır.

Türkiye'de bulunan kıyılardan en girintili ve çıkıntılı olan kıyı Ege kıyılarıdır. Ege bölgesinde bulunan en önemli çıkıntılar, Biga, Urla, Bodrum ve Datça yarımadalarıdır. En önemli körfezler, Edremit, Çandarlı, İzmir, Kuşadası, Güllük ve Gökova'dır. Marmara Denizi'nin güney kıyıları, kuzey kıyılarına oranla daha girintili çıkıntılıdır. Başlıca girintiler, İzmit, Gemlik, Bandırma, Erdek körfezleridir. Başlıca çıkıntılarıysa Gelibolu, Çatalca, Kocaeli ve Kapıdağı yarımadalarıdır.

İLGİLİ KONULAR

Türkiye