Alm. Verkehr (m), Fr. Circulation (f), İng. Circulation. İnsan ve eşyânın bir yerden başka bir yere aktarılması. Medeniyet târihinde ulaşım, insanların yaşayışında her zaman önemli bir yer almıştır. Eşyâ ve malların üretildikleri yerler dışına taşınmaları, bunlara değişik yerlerde ihtiyaç duyulmasından ileri gelir. İnsanlar ise iş icâbı, yâhut sosyal veya kültürel ihtiyaçlarını karşılamak için bir yerden başka bir yere giderler.

Gerek herhangi bir malın gerekse bir insanın bulunduğu yerle nakledileceği yer arasındaki mesâfe, alacağı vakit, mal oluş fiyatı düşünülerek ulaşım şekli seçilir. Bundan hareket edilerek ulaşımda yapılan yeni gelişmelerde dâimâ gâye mesâfeyi azaltmak ve böylece hem vakit kazanmak, hem de fiyatı düşürmek olmuştur. Bu arada konfor ve emniyet de dikkate alınmaktadır.

Ulaşım yolları umûmiyetle düz hat olarak çizilmişler; dağ, su gibi yolu uzatacak veya dolandıracak herhangi bir engeli olmayan en kısa yoldan geçirilmek istenmişlerdir. Diğer ulaşım araçlarına nazaran en moderni olan hava taşımacılığı, yeryüzü şekilleri ve topoğrafyadan en az etkilendiğinden en kısa yolla yapılmış olur.

Ulaşım araçları eski târihlerden günümüze kadar çeşitli gelişmeler kaydetmiştir. Bir yandan ihtiyaçlar artarken diğer bir yandan da bu ihtiyaçları karşılayacak ulaşım yolları gün geçtikçe gelişmiştir. Ulaşımın gelişmesinde birçok faktör rol oynamaktadır. Bu faktörler; coğrafik, ekonomik, politik ve sosyal faktörlerdir

İlk taşıma şekli olarak, insanın sırtı ile çocuk ve eşyâlarını taşıması akla gelmektedir. Daha sonra hayvanlar taşımada yer almıştır. İnsanın tekerleği keşfetmesi ulaşımda en büyük adımdır (Bkz. Tekerlek). Tekerleğin bulunuşu ile hayvanlar artık çekici vâsıta olarak daha ağır yükleri, daha çok insanı taşır olmuşlardır. İnsanların bulduğu diğer bir ulaşım aracı ise nehir ve denizlerde kürek ve yelken gücüyle giden kayık ve gemilerdir (Bkz. Gemi). Çin’den Avrupa’ya kadar uzanan ipek ve baharat yollarının, Akdeniz’de, Nil ve Fırat gibi nehirlerde büyük limanların bulunması eskiden beri insanların ulaşımı gemilerle, hayvan sırtlarında ve vagon biçiminde arabalarla yaptığını göstermektedir. Ulaşımda yapılan büyük keşiflerden biri de pusulanın bulunuşudur. Pusula ile uzun kara ve deniz yollarına çıkma imkânı doğmuştur. (Bkz. Pusula)

Ulaşım araçlarında büyük gelişmeler 19. yüzyıldan îtibâren olmuştur. 1765 senesinde James Watt’ın buhar makinasını bulması ile büyük buharlı gemiler yapılmış, 1850’lerde yelken terk edilmiştir. Buhar makinaları demiryolu taşımacılığına da yol açmış, 1825 senesinde İngiltere ve ABD’de demiryolları faaliyete başlamıştır. 1887 senesinde ise Alman mühendis Gottlieb Daimler ilk benzinli motoru bulunca ulaşım araçlarına yenileri katılmış, hayvan taşımacılığı tamâmen ortadan kalkmıştır. Hava taşımacılığında ilk adım 5 Haziran 1783 senesinde Fransa’da balonla yapılmış, bunu 1903 senesinde ilk başarılı uçak yapımı tâkip etmiştir.

Ulaşımın târihte milletlerin yaşayışına büyük etkisi olmuştur. Romalılar kara ve deniz yoluna çok önem vermişler, her tarafa kolayca ulaşma çâreleri aramışlardır. En uzak noktalara gönderdikleri asker ve tüccarlarıyla o bölgeleri siyâsî ve iktisâdî olarak kontrol altında bulundurmuşlardır. İngiltere, 17 ve 18. yüzyılda Roma İmparatorluğuna benzer bir sistemi uygulamıştır. ABD dünyâ hâkimiyetini büyük bir hava desteği altında deniz yollarıyla sağlamakta, Roma ve Osmanlı karışımı siyâsî ve iktisâdî kontrol uygulamaktadır.

Türkler Anadolu’ya geldikten sonra kendilerinden önceki yaşamış uygarlıkların yaptıkları yolları kullandılar. Daha sonra Anadolu’ya tamâmen yerleşen Türkler bilhassa Selçuklu ve Osmanlılar dönemlerinde yeni yeni yollar yapılmaya başlandı. On altıncı yüzyılda Mîmar Sinân’ın yeni köprü yapım tekniğini geliştirip dere ve ırmakların üzerine köprüler yapması yol yapımı konusunu daha da geliştirdi. On sekizinci yüzyılda çeşitli gâyelerde araba kullanımına başlanılması, yerleşim yerlerinin iç ve dış kısımlarına yolların yapılmasını sağladı. Anadolu’da bugün kullanılan yolların hemen hemen hepsi son 150 yıl içinde yapıldı.

Yurdumuzda karayolu yapımına organizeli bir şekilde 1950 yılından sonra başlanıldı. Bu târihlerde Karayolları Genel Müdürlüğü kuruldu. Kıyılar boyunca karayolları yapıldı. İç bölgeler düzgün yollarla deniz limanlarına bağlandı. Böylece ulaşım ve taşımacılık devlet demiryollarından kara, deniz ve hava taşımacılığına kaydırılarak hızlı ulaşım ve taşımacılığa geçildi. 1933 yılında Hava Yolları Devlet İşletmesi İdâresinin kurulmasıyla THY yurtiçi ve yurtdışı ulaşımları da hızlı bir şekilde gelişti. Günümüzde Avrupa, Asya, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine seferler yapılmaktadır. Ayrıca son yıllarda bâzı özel havayolu şirketleri de yurtiçi ve yurtdışı seferler yapmaktadırlar.