Birleşmiş Milletler Teşkilâtı bünyesindeki, Milletlerarası Nakliyat Birliği(IRU) tarafından 15.1.1959 târihinde Cenevre’de imzâlanan bir anlaşma. Bu anlaşma 11 ülke (Avusturya, İsveç, Portekiz, Bulgaristan, Finlandiya, Macaristan, Fransa, Malta, İsviçre, Tunus ve Yugoslavya) arasında imzâlanan birleşik taşımaclığına (karayolu, demiryolu, havayolu, su yolları) ve konteyner kullanılmasına izin veren bir sözleşmedir (1994). TIR İngilizce “Transit International Routier” kelimelerinin baş harfleridir.

Bu anlaşma ile ülkelerarası ticarî eşyâ naklinde gümrük formaliteleri basitleştirilmiştir. Türkiye bu anlaşmayı 1961’de kabul etmiş, 1966’da tatbike koymuştur.

Uygulamada bu anlaşmaya dâhil ülkelerin karayolu vâsıtaları, vâsıtada yüklü bulunan gümrüklü eşyânın cinsini, miktarını, mâhiyetini belirten bir “TIR” karnesiyle yine vâsıtanın belli yerlerine takacakları“TIR” plakaları taşırlar. “TIR” karnesinde belirtilen ve vâsıtada yüklü bulunan eşyânın gümrük kontrolu mahreç ülkede yapılmakta, varış noktasına kadar güzergâhta bulunan ülkelerin gümrüklerinde sâdece hâricî kontrollar -şüpheli durumlar hâriç- yeterli olmaktadır.

Bu buluş ülkelerarası ticârî eşyâ nakliyatını çok kolaylaştırmış ve hızlandırmıştır. Aranan tek husus, TIR plakası taşıyacak kamyon ve konteynerlerin sözleşmeye bağlı teknik şartnâmede belirtildiği şekilde eşyâyı koruyucu teçhizatı hâvî olmasıdır.

Türkiye’de bu hususun tespiti ve “Uygunluk Belgesi”nin verilmesi, “TIR” sözleşmesinin tatbiki ve kontrolu gümrük idârelerince yapılmaktadır.

TIR kamyonlarının taşıdıkları yüklerin vergileri husûsunda, muhtemel kayıplara karşı tazmini açısından, Türkiye Odalar Birliği, kefil kuruluş olarak, uluslararası görev yapmaktadır.

TIR sözleşmesinde, bu kolaylığı kötüye kullanacak, kaçak mal taşıyanlarla ilgili cezaî hükümler mevcutsa da Türkiye sözleşmenin bu hükümlerini imzalamamış, bu gibi durumlarda kendi mevzuatını uygulayacağını üye ülkelere bildirmiştir.

Avrupa’dan ülkemize gelen tır araçları için girişler Kapıkule, Dereköy gümrüklerinden, ülkemizden çıkışlar ise Yayla Dağı, Cilvegözü, Habur ve Gürbulak gümrüklerinden yapılmaktadır.