Türkçe sözcüklerde iki tür ünlü uyumu vardır:

1. Büyük ünlü uyumu

2. Küçük ünlü uyumu

Ünlü uyumlarını kavrayabilmek için ünlüleri, söyleniş özelliğine, dilin durumuna göre, alt çenenin ve dudakların durumuna göre bölümlemek gerekir. Buna göre, ‘a' kalın, düz, geniş; ‘ı' kalın, düz, dar; ‘e' ince, düz, geniş; ‘i', ince, düz, dar; ‘o' kalın, yuvarlak, geniş; ‘u' kalın, yuvarlak, dar; ‘ö' ince, yuvarlak, geniş; ‘ü' ince, yuvarlak, dar ünlüdür.

1. Büyük Ünlü Uyumu

"Görüntü" sözcüğünün hecelerinin tümünde ince ünlüler vardır.

"Aralık" sözcüğünün hecelerinin tümünde kalın ünlüler vardır.

"Kitap" sözcüğünün hecelerinde bir ince bir de kalın ünlü vardır.

Bu sözcüklerden "görüntü" ve "aralık" Türkçedir. "Kitap" Türkçeleşmiş bir sözcük olmasına karşın Arapçadır. Çünkü, Türkçe sözcüklerde kalın ünlülerden sonra kalın, ince ünlülerden sonra ince ünlüler gelir. Buna "büyük ünlü uyumu" denir. Büyük ünlü uyumu, Türkçeyi öteki dillerden ayıran önemli bir özelliktir. Türkçe sözcükler bu kurala uygundur. Ancak bazı Türkçe sözcükler kural dışıdır, büyük ünlü uyumuna uymaz. Örneğin; elma, anne, kardeş, şişman...vb.

Türkçede ekler, son hecenin ünlüsüne uyar.

Örnek:

Çiçek-siz, odun-luk, çam-lık, çıra-dan...vb.

2. Küçük Ünlü Uyumu

Bu uyum, sözcüklerin düzlük-yuvarlaklık, darlık-genişlik bakımından uygunluğudur.

1. Türkçe sözcüklerde düz ünlülerden sonra düz ünlüler gelir: a, e, ı, i ünlülerinden sonra a, e, ı, i ünlüleri gelir.

Örnek:

sarı, kalın, çiçek, sevgi...vb.

2. Yuvarlak ünlülerden sonra ya düz geniş ünlüler ya da dar yuvarlak ünlüler gelir: o, ö, u, ü ünlülerinden sonra ya a, e ünlüleri gelir ya da dar yuvarlak u, ü ünlüleri gelir.

Örnek:

kovan, köpük, kürek...vb.

Türkçe'de sözcüklerin ilk hecesinden sonra geniş yuvarlak olan o, ö ünlüleri gelmez.

Örnek:

otobüs, salon, şoför...vb.

Türkçe olmalarına karşın küçük ünlü uyumu kuralına uymayan sözcükler de vardır. Tek heceli sözcüklerle birleşik sözcüklerde büyük ya da küçük ünlü uyumu kuralı aranmaz.