DEVLETİN ADI Venezuela Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ Caracas

NÜFÛSU 20.184.000

YÜZÖLÇÜMÜ 912.050 km2

RESMÎ DİLİ İspanyolca

DÎNİ Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ Bolivar

Güney Amerika’nın kuzeyinde yer alan bir devlet. Kuzey’de Karayib Denizi ve AtlasOkyanusu, doğuda Guyana, güneyde Brezilya ve batıda Kolombia ile çevrilidir.

Târihi

Venezuela 1498’de Chistophes Colombus (Kristof Kolomp) tarafından keşfedilinceye kadar, ülke nüfûsunu Carib yerlileri meydana getiriyordu. İspanyollar için Venezuela’nın fethi, yerlilerin şiddetli mukâvemet göstermeleri sebebiyle zor ve yavaş oldu. Ülkede birçok kasaba kuruldu. Caracas 1567’de kurularak 1577’de başşehir oldu. Venezuela, İspanya İmparatorluğunun nispeten önemsiz bir parçası kabul edildiğinden diğer sömürgelerin idâresine verildi. Önce bugünkü Dominik Cumhûriyeti olan Santo Domingo’ya, sonra Yeni Granada Genel Vâliliğine bağlandı. 1776’da ABD’nin bağımsızlığını îlân etmesi ve 1789 Fransız ihtilâli, bağımsızlık için bir misâl teşkil etti. Napolyon’un, İspanya’ya savaş açması Nisan 1810’da sömürge devrinin sonunu getirdi. Kreollar (ülkede doğan beyazlar) İspanyol yöneticiyi azlederek bir cunta kurdular. 5 Temmuz 1811’de bağımsız konfederasyon îlân edildi. Bu îlân kraliyet kuvvetleri ve Kreollar arasında 10 yıl devam eden bir savaşa sebep oldu. 24 Haziran 1821’de Carababo Muhârebesinde İspanya’ya karşı kesin zafer elde edildi. Anlaşmazlık sonucunda 1830’da Venezuela birçok Güney Amerika ülkesini ihtivâ eden konfederasyondan ayrılarak bağımsız bir cumhûriyet oldu. 1830’dan 19. yüzyıl sonuna kadar büyük krizler birbirini tâkip etti. Yirminci yüzyılın büyük bölümünde ülkeyi askerî diktatörler idâre etti. Bunlar petrol sanâyiini geliştirdiler, birçok sosyal reformlar yaptılar. 1959’dan îtibâren ülke demokratik seçimlerle işbaşına gelen hükümetler tarafından idâre edilmeye başladı. Essequibo sınır bölgesinde Guyana ile olan anlaşmazlık 1982’de tekrar başladı. 1989’da ikinci kez başkanlığa seçilen Pérez’in açıkladığı ekonomik tedbirler, sokak gösterilerine sebep oldu. Halk yağma işine başlayınca askerî birliklerin müdâhalesi üzerine çok sayıda insan öldü. Aralık 1993’te yapılan seçimlerde devlet başkanlığına Rafael Caldera oyların çoğunluğunu alarak seçildi. Rafael Celdera 25 yıldan sonra ikinci defâ devlet başkanlığına geldi. 6 Aralık 1993’te göreve başladı.

Fizikî Yapı

Venezuela dört farklı tabiî bölgeye ayrılır: Maracaibo alçak arâzileri, kuzey dağlık bölgesi, Orinoco alçak arâzileri ve Guyana Yaylası. Kıyıların uzunluğu 2815 km olup, ülke topraklarına Karayib Denizindeki irili-ufaklı 72 ada da dâhildir. Bu adaların en büyüğü Margorita’dır.

Maracabio alçak arâzileri, Maracabio Gölü ve Venezuela Körfezi etrâfında 52.000 km2lik düz ovaları ihtivâ eder. Bu bölgeye Paraguana Yarımadası da dâhildir. Burası ülkenin kalan kısmından güney doğuda Cardillera de Mérida ve kuzeydoğuda Segovia yüksek arâzileriyle ayrılmıştır.

Kuzeydeki dağlık bölge, Kolombiya Andlarının bir kolu olan Sierra de Périja ile başlar. Andların diğer bir kolu olan Cordillera de Mérida kuzeydoğu istikâmetinde kıyıya doğru uzanır. Bu dağların genişliği 13 ilâ 64 km arasında değişmekte olup, en yüksek noktası Pico Bolivar’dır (5007 m). Bütün sene boyunca yalnız bu dağların üzerinde devamlı kar bulunur.

Kuzeydeki dağların güneyinde Orinoco Ovaları bulunur. Bu ovalar Kolombiya sınırından Atlas Okyanusu kıyısındaki Orinoco Deltasına kadar uzanır. Ovalar, nehirler arasında doğuya doğru daralarak genişlikleri 400 km’den 80 km’ye düşer. Sonra Orinoco Deltasında tekrar genişler.

Guyana Yaylası, Orinoco Nehrinin güneyinde yer almakta olup, Venezuela topraklarının yarıdan fazlasını ihtivâ eder. Geniş yaylalar 762 m’lik sarp kayaların ucunda âniden kesilir. Yükseklikler dik olarak tabanlarından yükselen kitle hâlindeki düz tepelerde 2180 m’ye ulaşır. Auyáan-Tepui’den dünyânın en yüksek şelâlesi olan Angel çağlayanları (979 m) dökülür.

Ülke büyük bir nehir ağıyla örülmüştür. Orinoco Nehri 436 kolu ile birlikte kuzeydeki dağların güney yamaçları, ovaları ve Guyana Yaylasını sular. Orinoco, Brezilya sınırındaki kaynağından önce kuzeye, sonra doğuya doğru yönelerek geniş bir delta meydana getirir. Atlas Okyanusuna dökülür. Bu güzergah boyunca uzunluğu 2736 km’dir. Maracaibo, Lâtin Amerika’nın en büyük gölü olup, 121 km genişliğinde, 230 km uzunluğundadır. Yüzölçümü 13.000 km2dir.

İklim

Venezuela’da tropikal bir iklim hüküm sürer. Kuzeydoğudan senenin büyük bölümünde nispeten soğuk ve kuru alizeler eser. Sıcaklık yüksekliğe bağlı olarak değişir. Alçak kıyı kesimi ve iç bölgedeki nehir vâdileri sıcak ve nemlidir. Yüksek arâziler gündüzün genellikle ılıman, geceleyin soğuktur.

Sıcaklık ortalama olarak 800 m yüksekliğe kadar 24°C civârındadır. 800 ilâ 2000 m yüksekliklerde 10 ilâ 27°C arasında değişir. 2000 m’nin üstündeki yerlerdeyse 18°C’dir. Paraguana Yarımadasında yıllık yağış miktarı 508 mm’dir. Güney Maracaibo Ovalarında ve Orinoco Deltasında yılda düşen yağış miktarı yüksek olup, 2032 mm civârındadır. Guyana Yaylasının yüksek yerleri ve kuzeydeki dağlar arasındaki merkezî vâdi, orta miktarda yağış alır. Caracas’a yılda 787 mm’lik yağış düşer.

Tabiî Kaynaklar

Venezuela’nın yaklaşık % 40’ı ormanla kaplıdır. Maracaibo alçak arâzilerinde, Cardillera de Mérida’nın aşağı yamaçlarında ve Guyana yüksek arâzilerinin güneybatı dağ eteklerinde cengeller (sık orman) bulunur. 1800 m’nin üstünde ormanlar seyrekleşerek yavaş yavaş yerini otlara bırakır. And Dağlarının yüksek eteklerinde Alp tipi çeşitli küçük çalı ve likenlerden meydana gelen paramó bitki örtüsü vardır. Orinoco alçak arâzilerinde nehir kıyıları boyunca yaprakları dökmeyen ağaçlar vardır. Orinoco deltası sık mangrov çalılıklarıyla kaplıdır. Ülkede bulunan belli başlı vahşi hayvanlar büyük yabankedisi, jaguar, puma, ayı, geyik, tapir ve maymundur. Venezuela’da petrol, demir ve altın çıkarılmaktadır. Petrol üretiminde dünyâda beşinci sıradadır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

20.184.000 nüfuslu Venezuela halkının dörtte üçü şehirlerde yaşar. Büyük şehirleri başşehir Caracas (2.265.874), Maracaibo, Barquisimeto veValencia’dır.

Nüfûsun % 69’unu melezler, % 20’sini beyazlar (İspanyol, Portekizli ve İtalyan), % 9’unu zenciler ve % 2’sini yerliler meydana getirir. Her ne kadar melezler çoğunluğu teşkil ediyorlarsa da, beyazlar sosyal ve kültürel hayâta hâkim durumdadırlar. Beyazlar gelirlerin çoğunu ticâret yaparak kazanır. Melezler ve zencilerin çoğu zirâatle uğraşır veya işçidir. Melezler ülkenin her tarafına dağılmışlardır; beyazlar şehirlerde toplanmıştır. Çoğu zenciler kuzeydeki kıyıda yaşar. Kabîleler hâlindeki yerlilerse genellikle güneyde veya Kolombiya sınırında bulunur.

Venezuelalıların % 96’sı Katoliktir. 1961 Anayasasına göre Katoliklik ülkenin resmî dînidir. Nüfûsun yaklaşık % 2’si Protestandır. Büyük şehirlerde küçük Müslüman ve Yahûdî toplulukları bulunmaktadır. Ormanlarda ve Güney Venezuela’da yaşayan yerliler putperesttir.

Eğitim ücretsiz ve 14 yaşına kadar mecbûrîdir. Nüfûsun % 86’sı okuma-yazma bilmektedir. Başlıca yüksek tahsil kuruluşları Caracas, Maracaibo ve Mérida şehirlerindedir. Hemen hemen herkes resmî dil olan İspanyolcayı konuşur. İngilizce, işadamları arasında ikinci bir dil olarak kullanılır. Portekizce ve İtalyanca, göç edenlerin önemli bir kısmının ana dilidir. Yerliler kendilerine has kabîle dillerini konuşurlar.

Siyâsî Hayat

Venezuela bir federal bölge, iki federal memleket ve 20 eyâlet ve Karayib’deki bâzı adalardan meydana gelen federal bir cumhûriyettir. Cumhurbaşkanı eyâlet yöneticilerini tâyin eder. Bütün kânunları Millî Kongre koyar. Cumhurbaşkanı direk halk oyu ile beş yıllık süreyle seçilir ve ard arda gelen dönemlerde başkanlık yapamaz. Kongre bir senato ve Millet Meclisinden meydana gelir. Her eyâlet iki senatör seçer, milletvekilleri nüfusla orantılıdır. Millî kongre seçimleri beş senede bir yapılır. Oy verme mahkûmlar ve askerler hâriç 18 yaş ve yukarısı için mecbûrîdir. Venezuela Birleşmiş Milletler ve Amerika Devletleri Teşkilâtının bir üyesidir.

Ekonomi

Venezuela ekonomisi büyük ölçüde petrol ürünlerine bağlıdır. Petrol, ihrâcâtın % 95’ini ve Gayri millî hâsılanın % 30’unu meydana getirir. Petrol sanâyii, demir madenciliği, çelik üretimi ve diğer temel sanâyiler hükümetin kontrolü altındadır. Venezuela pek az tarım ürünleri ihraç eder. Yiyecek ve kereste ithâl eder. Tüketim malzemeleri îmâlâtı çok pahalıya mâl olduğundan, sınırlı bir iç pazara sâhiptir. Îmâlâtla ilgili olarak, başlıca gıdâ, tütün, tekstil, kâğıt ve plâstik sanâyileri bulunur. İnşaat sektörünün yarısı özel sektörün elindedir. Yetiştirilen belli başlı bitkiler kahve, pirinç, meyveler ve şekerdir. Hükûmet tarım ürünlerini artırmak için çaba sarfetmektedir. Dışarıdan makine ulaşım araçları, kimyâsal maddeler ve gıdâ ürünleri alır.

Sık nüfuslu Maracaibo ve kuzeydeki dağlık bölgelerde ulaşım ağı oldukça gelişmiştir. Ekspres anayollar, Caracas’ı, Valencia, La Guaria ve Puerto Cabello limanlarına irtibatlar. Karayollarının uzunluğu 100.571 km olup, bunun yaklaşık 33.188 km’si asfalt kaplıdır. Önemli demiryolları Puerto Cabello ile Barquisimeto arasında ve Ciuadad Guyana ile Cerro Bolivar’daki demir mâdenleri arasındadır. Petrol boru hatları ana kuyulardan limanlara ve önemli şehirlere kadar uzanır.

Venezuela en çok ABD, Birleşik Almanya ve Japonya ile ticâret yapar. Ayrıca komşu Lâtin Amerika ülkeleriyle ticârî münâsebetlerini sıklaştırmaya çalışmaktadır. Lâtin Amerika Serbest Ticâret Birliğine üye ve Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) kurucularındandır.