Alm. Steuergericht (n), Fr. Cour des impots (f), İng. Court for taxes and duties, Tax court. Vergi mükellefleriyle mâliye arasında mâlî konularda çıkan uyuşmazlıkları halletmekle vazifeli mahkeme. Vergi Mahkemeleri 2576 sayılı ve 6 Ocak 1982 târihli “Bölge İdâre Mahkemeleri, İdâre Mahkemeleri ve Vergi mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kânun” ile kurulmuştur. Bu mahkemelerin çalışma ve muhâkeme usûlü 2577 sayılı ve 6 Ocak 1982 târihli “İdârî Yargılama Usûlü Kânunu”nda düzenlenmiştir.

Vazifesi: Genel bütçe, İl Özel İdâreleri, Belediye ve Köylere âit vergi, resim ve harçlarla benzeri mâli yükümlülükler ve bunlara ilişkin zam ve cezâlarla târife uyuşmazlıklarına bakarak, 6183 sayılı “Amme Alacaklarının Tahsili Usûlü Hakkında Kânun”un uygulanmasından doğan uyuşmazlıkları halleder. Ayrıca, diğer kânunlarla verilen meseleleri halleder (Kuruluş Kânunu, m. 6).

Teşkili: Vergi mahkemeleri, Kuruluş Kânununun 4. maddesi gereğince, bir başkan ile yeteri kadar üyeden kurulur. Başkan bulunmadığı zaman en kıdemli üye vekâlet eder. Fakat, Kânunun 7. maddesine göre, kazançları götürü usulde tespit edilen mükelleflerin sınıf ve derecelerinin tespitine ilişkin işlemlere karşı açılan dâvâlarla her türlü vergi, resim, harç ve benzeri mâlî yükümlülükler ve bunların zam ve cezâları toplamı 75.000 lirayı geçmeyen miktarlara (tarhlara) karşı açılan dâvâlar, vergi mahkemelerinde tek hâkim tarafından çözüme bağlanır.

Yetkili mahkeme: Vergi konusundaki uyuşmazlıkları halledecek olan “yer” îtibâriyle yetkili mahkeme, uyuşmazlığın cinsine göre değişiktir. Usül Kânununun 37. maddesine göre: a) Uyuşmazlık konusu vergi, resim, harç ve benzeri mâli yükümlülükleri tarh ve tahakkuk ettiren, zam ve cezâları kesen; b) Amme Alacaklarının Tahsili Usûlü Hakkında Kânunun uygulanmasında ödeme emrini düzenleyen; c) Diğer uyuşmazlıklarda dâvâ konusu işlemi yapan dâirenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesi yetkilidir.

Çalışma usûlü: Vergi mahkemelerinin nasıl çalışacakları, hangi usûlü tatbik edecekleri, İdârî Yargılama Usûlü Kânunu’nda gösterilmiştir. Bu kânunun 3. maddesine göre, vergi dâvâları, vergi mahkemelerine yazılan bir dilekçeyle açılır. Dilekçede: a) Tarafların ve varsa vekillerinin ad ve soyadları veya ünvanları ile adresleri; b) Dâvânın konusu ve sebepleriyle dayandığı deliller; c) Dâvâya konu olan işlemin tebliğ târihi; d) Uyuşmazlık konusu olan miktar; e) Dâvânın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezâsının nev’i ve yılı, tebliğ edilen ihtarnâmenin târihi ve numarası ile varsa mükellef hesap numarası gösterilir. 4. maddeye göre, vergi mahkemesi bulunmayan yerlerde dilekçeler, yetkili vergi mahkemesine gönderilmek üzere, Asliye Hukuk Hâkimliğine veya yabancı memleketlerde Türk Konsolosluklarına verilir.

Vergi mahkemelerinde dâvâ açma süresi, özel kânunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde 30 gündür. Adresleri belli olmayanlara özel kânunlarda gösterilen îlân yolu ile bildirim yapılan hallerde, özel kânunda aksine bir hüküm bulunmadıkça süre, son îlân târihini tâkip eden günden îtibâren 15 gün sonra işlemeye başlar (Usul Kânunu, m. 7).

Vergi mahkemelerinde prensip olarak duruşma yapılmaz, dosya üzerinde inceleme yapılır. Fakat uyuşmazlık konusu olan vergi, resim ve harçlar ile bunların zam ve cezâlarının toplamı 200.000 lirayı aşması hâlinde duruşmalı yapılır, duruşma yapılması taraflarca istenebileceği gibi, mahkeme de duruşma yapılmasına karar verebilir (Usul Kânunu, m. 17).

Karara îtirâz: Vergi mahkemelerinin kararlarına karşı bir üst yargı merciine karşı îtirâz edilebilir. Tek hâkimli vergi mahkemelerinde kararın tebliğinden îtibâren 30 gün içinde mahkemenin bulunduğu yer yargı çevresindeki Bölge İdâre Mahkemesine îtirazda bulunur. Bölge İdâre Mahkemesinin bu konuda vereceği karar kesindir, başka yargı organlarına îtirâz edilemez (m. 45). Tek hâkimli vergi mahkemelerinin dışında kalan vergi mahkemelerinin vermiş olduğu kararlara karşı 60 gün içinde Danıştayda dâvâ açılır (m. 46). Danıştay, Vergi Mahkemesinin vermiş olduğu bu kararı bozarsa, alt mahkeme de eski kararında direnirse, İtilaf, Danıştay Vergi Dâvâ Dâireleri Genel Kurulunca, kesin karara bağlanır (m. 49).

Vergi mahkemesinin verdiği karara karşı bir üst mahkemeye îtiraz edilmiş olması veya temyiz yoluna gidilmiş olması verilen kararın uygulanmasını durdurmaz. Fakat ilgili kişi teminat gösterirse, îtiraz sonucuna kadar kararın infazını durdurmasına mahkeme karar verebilir (m. 52).