Alm. Vietnamesekrieg, Fr. Guerre Vietnamien, İng.Vietnamese War. Kuzey Vietnam’la ABD desteğindeki Güney Vietnam arasında 1955’ten 1975’e kadar devam eden çarpışmalara verilen ad.

Bir Fransız sömürgesi olan Vietnam’da Fransız idâresine karşı memnûniyetsizler giderek fazlalaştı. Kurulan Vietnam Ulusal Partisi Fransızların ülkeden kovulması için mücâdele başlattı. Başarısız biri ayaklanma girişiminden sonra bu parti kapatıldı. Parti kapatılınca Vietnam Devrimci Gençlik Derneği adıyla teşkilâtlanan komünistler bu mücâdeleyi devam ettirdiler. Fransa bâzı reformlar yapmak sûretiyle idâreye hakim olmak istediyse de, Ho ChiMinh tarafından Mayıs 1941’de kurulan Vietnam Bağımsızlık Cephesi 9 Mart 1945’te Fransız yanlısı Bao Dai’yi tahttan indirerek bağımsız bir cumhûriyet kurdu. 2 Mart 1946’da Ho Chi Minh yeni devletin başkanı îlân edildi. Fransa ile Vietnam Komünistleri arasında uzun mücâdeleler devâm etti. 20 Temmuz 1954’te toplanan Milletlerarası Cenevre Konferansında, Fransa ve Vietnam Bağımsızlık Cephesi (Vietminh) arasında ateşkes görüşmeleri yapıldı. Konferansta 17. paralel sınır olmak üzere Vietnam’ın Kuzey ve Güney Vietnam adıyla ikiye ayrılması kararlaştırıldı. Vietnam Demokratik Cumhûriyeti(Kuzey Vietnam) ve VietnamCumhûriyeti (Güney Vietnam) adıyla iki devlet kuruldu.

Kuzey VietnamCumhurbaşkanlığına Ho Chi Minh getirildi. SSCB ve Çin yanlısı bir politika tâkip eden Kuzey Vietnam’da yeni rejime karşı tepkiler başgösterdi. Komünist rejime karşı tepki gösteren kimselere baskı ve zulüm uygulandı. Bu insanlar Fransız kuvvetlerinin desteğiyle Güney Vietnam’a göçtüler. Fransızlar da Vietnam’ı terk ettiler. Ho Chi Minh’in uyguladığı reform programları da başarısızlıkla neticelendi. Ho Chi Minh eğiterek silâhlandırdığı Vietkong adlı gerilla teşkilâtı üyelerini Güney Vietnam’a göndererek yıkıcı eylemler tertipletti.

Güney Vietnam’da Devlet Başkanlığına seçilen Ngo Dinh Diem ülkede otoriter bir düzen kurmaya yöneldi. Uyguladığı yanlış politikalar sebebiyle kısa sürede halkın desteğini kaybetti. Bu durumu fırsat bilen Vietkong gerillaları eylemlerini gittikçe yaygınlaştırdılar. Diem kendi otoritesini sağlamlaştırmak ve Kuzeyli Komünist gerillalara karşı mücâdele etmek için ABD’den askerî eleman ve araçlar aldı. 1960’ta Vietnam Millî Kurtuluş Cephesinin kuruluşu ve ülkedeki karışıklıkların artması üzerine, ABD idâresi Vietnam’a daha çok askerî personel gönderme kararı aldı. 1962 senesinin sonunda ABD’li askerî danışman sayısı 11.000’e ulaştı. ABD başkanı John F. Kennedy’in emriyle bu danışmanlar eğittikleri birliklerin yanında Vietnam gerillalarına ve diğer rejim muhâliflerine karşı savaşmaya başladılar.

ABD gizli haber alma teşkilâtının perde arkasından yönlendirmesiyle Güney Vietnam’da karışıklıklar ve Diem idâresine karşı iç ve dış muhâlefet gittikçe fazlalaştı. Nihâyet 1 Kasım 1963’te yapılan askerî bir darbe Ngo Dinh Diem’in devrilmesi ve öldürülmesiyle neticelendi. Darbeden sonra iç karışıklıklar ve Vietkong gerillalarının eylemleri daha da fazlalaştı. Birbiri ardınca gelen başarısız hükûmetler bu bunalıma çâre bulamadılar. Güney Vietnam’daki askerî gücünü her gün biraz daha artıran ABD bu karışıklıklardan faydalandı. ABD Başkanı Lyndon B. Johnson, Ağustos 1964’te Kuzey Vietnam devriye botlarının Tonkin Körfezinde seyreden bir ABD destroyerine ateş açtığı iddiasıyla ABD Deniz Kuvvetleri uçaklarına Kuzey Vietnamı bombalama emrini verdi. ABD’nin fiilen girdiği Vietnam Savaşı 1965’ten sonra daha da hızlandı. ABD Denizden çıkarma yaparak Güney Vietnam ordusunun yanında savaşa katıldı. ABD’nin askerî varlığı 1965 sonunda 185.000, 1966 sonunda 390.000, 1967 sonunda 510.000, 1968’de 580.000’e Komünist Vietkong gerillalarıyla birlikte hareket eden Kuzey Vietnam ordusunun mevcudu ise 1965’te 135.000, 1966’da 210.000, 1967’de 280.000, 1968’de 320.000’e ulaştı. Güney Vietnamın 700.000 kişilik düzenli 200.000 kişilik milis kuvvetinden meydana gelen askerî gücü savaşın giderek şiddetlenmesini sağladı. B-52 ağır bombardıman uçaklarının da katılmasıyla 1965’ten 1968 senesine kadar geçen üç yıllık müddet içinde Kuzey Vietnam’a 500.000 ton bomba atıldı.

Üstün askerî güce ve modern silâh ve donanıma sâhip olan ABD ve Güney Vietnam orduları Kuzey Vietnam’a karşı üstünlük sağlayamadılar. Kuzey Vietnam ve Vietkong birlikleri 30 Ocak 1968’de 36 il merkezine karşı saldırı başlattılar. Bu saldırılar karşısında ABD ordusu başarı sağlayamadığı gibi önemli ölçüde kayıplar verdi. Bu durum karşısında ABD kamuoyunda savaşa karşı tepkiler giderek fazlalaştı. Bir iç savaşa girilmesini protesto için yürüyüşler, gösteriler ve toplantılar yapıldı. Aydınlar, kilise, işadamları, gençler ve yetişkinler tertipledikleri programlarla savaşı onaylamadıklarını açıkça îlân ettiler.

Savaşta beklenen başarının elde edilememesi ve kamuoyunun savaş aleyhtarı tepkileri üzerine başkan Johnson 31 Mart 1968’de 20. paralelin kuzeyinin bombalanmasının durdurulacağını ve başkanlık seçimlerine katılmayacağını bir televizyon konuşmasında açıkladı. Kuzey Vietnam’da askerî tırmanmayı durdurarak yumuşama eğilimini ortaya koydu. Ekim 1968’de başkan Johnson genel bombardımanı durdurma emrini verdi. ABD ile Kuzey Vietnam arasında barış görüşmelerinin Paris’te başlatılması husûsunda anlaşmaya varıldı. Güney Vietnam’daki askerî çatışmalar azaldığı gibi, Kuzey Vietnamlıların güneye sızma hareketi de yavaşladı. ABD başkanlığına yeni seçilen Richard M. Nixon ve Güney VietnamCumhurbaşkanı Nguyên Van Thieu Haziran 1969’da Midway Adasında bir araya gelerek ABD askerî birliklerinin bir kısmının Güney Vietnam’dan geri çekileceğini açıkladılar. Güney Vietnam ordusunun, savaşı kendi başına sürdürmesi görüşünü benimseyen yeni ABD yönetimi ABD askerî gücünün giderek azaltılmasını kararlaştırdı.

Kuzey Vietnam devlet başkanı Ho Chi Minh Eylül 1969’da ölünce üç günlük ateşkes îlân edildi. Paris’te devam eden barış görüşmelerinde önemli bir gelişme kaydedilemedi. Ancak Güney Vietnam hükümeti, Ulusal Kurtuluş Cephesi ve Kuzey Vietnam hükümetiyle doğrudan görüşmeyi kabul etti. Bu gelişmeleri fırsat bilen ve kendi kamuoyundaki tepkileri susturmayı plânlayan ABD yönetimi askerî birliklerini kademeli olarak Güney Vietnam’dan çekmeye devâm etti.

1970 senesi ilkbaharında ABD ve Güney Vietnam birlikleri, Ho Chi Minh yollarındaki komünist üsleri ve kamplarını yok etmek bahânesiyle Kamboçya’ya saldırdılar. Savaş bütün Güneydoğu Asya’ya sıçradı. Kuzey Vietnam kuvvetlerinin komünist eğilimli Lao ülkesiyle birlikte, ABD destekli Vientiane hükûmet birliklerine karşı savaştığı Laos’un kuzey kesimleri ABD savaş uçakları tarafından bombalandı. Bu yeni harekâtlar da dünyâ ve ABD kamuoyunda tepkiyle karşılanınca, başkan Nixon 1971’de Güney Vietnam’dan bütün yabancı kuvvetlerin çekilmesini, ateşkes sağlanmasını ve esirlerin değiştirilmesini teklif etti. Fakat netice alınamadı. 1972 senesi içinde ABD’nin bütün kara askerî gücü Güney Vietnam’dan çekildi. Fakat hava ve deniz kuvvetlerinin bâzı müdâhaleleri devam etti. ABD’nin tek taraflı olarak çekilmesini fırsat bilen Komünist Kuzey Vietnam (Vietnam Demokratik Cumhûriyeti) 30 Mart 1972’de umûmî bir saldırı harekâtına girişti.

Güney Vietnam birçok yer kaybetti. Bu saldırıya ABD hava kuvvetleri şiddetle karşılık verdi. Kuzey Vietnam şimdiye kadar görülmemiş bir biçimde bombalandı. Güney Vietnam Ordusu da zırhlı malzeme, tanksavarlar ve topçu malzemeleriyle kuvvetlendirildi. Kaybedilen yerlerin birçoğu geri alındı. Barış görüşmeleri de Temmuz 1972’de yeniden başladı. ABD’li arabulucu Henry Kissinger’in çalışmalarına rağmen taraflar arasındaki görüşmeler Aralık 1972 ortalarında kesildi. Hanoi ve diğer Kuzey Vietnam şehirleri Aralık 1972’de ABD hava kuvvetlerinin 11 günlük bombardımanına uğradı. Ocak 1973’te başlayan görüşmeler 27 Ocak 1973’te Geçici Devrim Hükûmeti, Kuzey Vietnam, Güney Vietnam ve ABD arasında bir ateşkes anlaşmasıyla neticelendi. Anlaşmaya göre Kuzey ve GüneyVietnam’da ateşkes yürürlüğe girecek, bütün ABD kuvvetleri çekilecek, üsler sökülecek, savaş esirleri serbest bırakılacak, ABD Güneye verdiği savaş malzemelerini artırmayacak, bölgede barışı milletlerarası bir kuvvet sağlayacak, Güney Vietnam’ın kendi geleceğini tâyin etme hakkı tanınacak, takviye edilmemek kaydıyla Kuzey Vietnam birlikleri Güney Vietnam’da kalabilecekti. Bu anlaşmaya Haziran 1973’te 14 maddelik ikinci bir anlaşma daha eklendi.

Ateşkes anlaşmalarına rağmen çarpışmalar devam etti. ABD desteğinden mahrum kalan Güney Vietnam 1974’te savunamadığı uzak askerî mevzileri terk etmeye başladı. Ağustos 1974’te ABD Başkanı Nixon istifâ edince GüneyVietnam lideri Thieu desteksiz kaldı. Komünist Vietkong gerillaları Güney Vietnam’da birçok il merkezini ele geçirdiler. Ocak 1975’te Komünistler umûmî bir saldırı tehdidinde bulunarak Saigon’da üçlü bir hükûmet kurma isteğinde bulundular. Kısa sürede geniş saldırıya geçerek Güney Vietnam’ın orta kesimlerine kadar işgal ettiler.

Güney Vietnam ordusu ağır ateş altında geri çekildi. Bâzı şehirleri birbiri ardınca boşaltıldı. Paniğe kapılan halk güneye doğru göç ettiler. İşgalci komünistler de ele geçirdikleri yerlerde baskı ve zulüm uyguladılar. Güney Vietnam’daki Amerikalılar da havadan ve denizden kaçarak ülkeyi terk ettiler. Thieu 21 Nisan’da istifâ ederek Tayvan’a sığındı. Güney Vietnam’da kalan idâreciler de 30 Nisanda kayıtsız şartsız olarak teslim oldular. Geçici bir askerî hükûmet kuruldu. Böylece Vietnam Savaşı fiilen sona erdi. 2 Temmuz 1976’da Vietnam Sosyalist Cumhûriyeti adıyla Kuzey ve Güney Vietnam tek devlet hâlinde birleşti. Hanoi başşehir oldu.

Başta ABD olmak üzere SSCB ve Çin gibi çeşitli ülkelerin tahrik, teşvik ve destekleriyle ortaya çıkan ve kardeş kavgası olarak devam eden Vietnam Savaşı her iki tarafın da büyük kayıplar vermesine sebep oldu. Kuzey ve Güney Vietnam’da ölen, yaralanan ve evsiz kalan kimselerin sayısı yüz binleri buldu. Kırsal alanlar zehirlendi, ormanlar kimyâsal silâhlarla tahrip edildi, bombaların açtıkları büyük çukurlar ve patlamamış mayınlar ülkeyi bir harâbe görünümüne soktu. Sulama sistemleri ve şehirler yıkıldı. Tarım, ticâret ve sanâyi işlemez hâle geldi. Savaşın ABD’ye mâliyeti sâdece 200 milyar doları buldu. 55.000 Amerikalı, 200.000 Güney Vietnamlı öldü. Vietkong gerillaları ve Kuzey Vietnamlılardan ise 725.000 kişi öldü. Güney Vietnam’dan sonra Kamboçya ve Laos’un da komünistlerin idâresine girmesi Güneydoğu Asya’daki güç dengesini değiştirdi. Birleşik Vietnam bölgenin etkili bir gücü durumuna geldi.