Alm. Ölfarbe, Ölanstrich, Fr. Coulevr ahvile, İng. Oil Paint. Bir koruyucu olarak veya dekoratif gâyeyle bir yüzeye tatbik edildiği zaman, o yüzeyde kalıcı ve sert bir film tabakası meydana getiren sıvı. Meselâ, ahşap binâların hava şartlarından, metallerin korozyondan korunmaları için, yüzeyleri yağlıboya ile boyanır. Yağlıboyalar dekoratif gâyelerle çok kullanılır. Okul, hastâne, büro vs. yerleri hoş ve parlak renklere büründürmek için kullanılır. Ayrıca yağlıboya tabloları bunlarla yapılır.

Yağlıboyada bulunan esas maddeler:

1. Bağlayıcılar: İnce boya tabakası hava oksijenine mâruz kaldığında, boyada bulunan bağlayıcı madde polimerize olup kurur ve sert bir satıh meydana getirir. Bağlayıcının çabuk kuruma ve sağlam bir film tabakası meydana getirme özellikleri bulunmalıdır. Bu gâyeyle eskiden beri keten tohumu yağı, diğer bâzı yağlarla muâmele edilerek veya karıştırılarak kullanılmıştır. Film tabakasının meydana gelmesinde hem bir oksidasyon, hem de bir polimerleşme olayının vukû bulduğunu keşfeden kimyâcılar 1920’lerden sonra film yapıcı ürünler olarak sentetik reçineler sentez etmeye başladılar. Meselâ, önemli bir sentetik bağlayıcı olan alkit reçinesi gliserin veya pentaeritritol gibi bir polialkolin, ftalik, izoftalik veya maleik asit gibi bir polibazik asitle reaksiyonundan elde edilir. Plastik boyalarda kullanılan bağlayıcılar da tiren, butadien, polivinil asetat ve akrilik reçinesi gibi lateks olarak adlandırılan sentetik reçinelerdir.

Boyalarda kullanılan bağlayıcılar ve özellikleri:

Keten tohumu yağı: Hava ve suya dayanıklı esnek ve yapışkan.

Fenolik reçineler: Çabuk kurur, sağlam, kararmaya meyilli.

Alkit reçineleri: Hava ve suya dayanıklı, sağlam ve yapışkan.

Üre melâmin: Kimyevî maddelere dayanıklı sert ve gevrek bir tabaka, fakat satıha kolay yapışmaz.

Vinil asetat: Işığa suya dayanıklı, kolay yapışan, fakat ısı, asit ve alkalilerden etkilenir.

Akrilik reçineler: Yapışkan, kimyevî maddelere, ışık ve ısıya dayanıklı.

Polivinil alkol: Kimyevî maddelere dayanıklı ve gerilme direnci çok yüksek.

Silikonlar: Isı direnci fevkalâde.

Epoksi reçineleri: Yüzeye yapışması mükemmel, kimyevî maddelere dayanıklı ve sağlam.

Poli üretanlar: Hava şartlarına, kimyevî maddelere fevkalâde dayanıklı ve sağlam.

Stirenli alkit reçineleri: çabuk kurur, hava ve alkalilere dayanıklı.

2. Çözücüler: Boyalar için kullanılan ve uçucu olan bu maddeler inceltici olarak da bilinir. Plastik boyalarda inceltici olarak su kullanılır. Yağlıboyalarda ise değişik uçuculukta olan, bir seri organik sıvı karışımları kullanılır. Yağlıboyaların başlıca incelticisi olan tiner, toluen ekseriyetli bir hidrokarbon karışımıdır.

3. Boyar maddeler (pigmentler): Bir boyada kullanılan boyar madde sâdece renk veya dekoratif özellik vermez, aynı zamanda boyanan filmin mekanik özelliklerine de katkıda bulunur. Nemin boya filmine geçişini kontrol ettiği gibi ışığın zararlı etkilerini de perdeler. Boyar madde renginin karakteristik özelliği bâzı ışınları emmesi ve diğerlerini de yansıtması özelliğine dayanır. Meselâ, beyaz pigment ışığın az kısmını tutar, buna mukâbil siyah pigment ışığın çoğunu tutar. Az bir kısmını yansıtır. Boyanın ışığı tutma gücü, kırılma indisine bağlıdır. Bu da pigmentin özelliğine bağlı olmakla berâber kurumakta olan boya filmindeki pigmentin tâne büyüklüğüne ve miktarına da bağlıdır.

Titandioksit (TiO2) ilmenit mineralinden elde edilen önemli bir beyaz pigmenttir. Boya tekniğinde korozyonu önleyici pigmentlerin başında sülügen tozu, bazik kurşun sülfat, bazik çinko kromat, stronsiyum kromat ve kalsiyum plumbat gelir. Bu maddeler tatbik edildikleri metalle kimyâsal bir birleşmeye girerek, yüzeyde geçirmezlik sağlarlar. Yâni geliştirilen korrozyon önleyici bir pigment bazik kurşun kromat kabuğu ile silis çekirdeğinin kaynaşmasından ibârettir.

Paslanmaz çelik, çinko ve alüminyum gibi metalik pigmentler korrozyona dayanıklı boyalarda (özellikle gemi ve köprüler için) geniş çapta kullanılırlar. Metallik tozlar (genellikle alüminyum tozları) fazla dekoratif otoların son boyamasında kullanılırlar. Çinko tozu ise paslanmaz çeliği korrozyona karşı korur. Burada çinkonun galvanik bir etkisi olup, kendisi anod çelik ise katod kutup durumundadır.

4. Kurutucular: Kurutucular boya filminin oksitlenmesine yardımcı olup, kurumayı hızlandıran kimyevî maddelerdir. Kobalt, mangan, baryum ve kurşun tuzları yaygın bir şekilde kullanılan kurutuculardır.

5. Dolgu maddeleri: Dolgu maddeleri inert ve ucuz maddeler olup, boyaya belirli bir kıvam kazandırırlar. Bunlar boyanın mekanik özelliklerini de geliştirirler. Meselâ, kuruyan boya filminin çatlamasını önler ve boyanın aşınma direncini arttırırlar. Bunlar kezâ bitmiş boyanın düz ve parlak olmasını sağlarlar. Dolgu maddesi olarak kullanılan bu maddeler başlıca tebeşir, kil, mika, alçı, talk ve silistir.

6. Yüzey aktif maddeler: Bunlar da çözünmeye yardım eden ve pigmentin boyada dağılmasını sağlayan maddelerdir.