Alm. Brand (m), Feuerbrunst (f), Fr. Feu, incendie (m), İng. Fire, conflagration. Bir evin, bir mahallenin, bir köyün, bir ormanın veya büyük bir şeyin tutuşarak yanması. İnsanların başına gelen, deprem, su baskını, toprak kayması gibi elde olmayan sebeplere karşılık, yangınların çoğu, dikkatsizlik, tedbirsizlik ve ihmalden ileri gelmektedir.

Ateş bulunduğu târihten îtibâren insanlara birçok faydası olmuş, fakat kontrol edilememesi veya dikkatsizlik sonucu büyük yangın kazâlarına sebep olmuş olan bir maddedir.

Büyük maddî ve mânevî zararlara sebep olan yangın başlangıcının sebepleri pekçoktur. Son senelerdeki yangınların sebeplerinin başında, elektrik kontağı, tüpgaz, sigara, soba, baca ve patlayıcı maddeler gelmektedir. Tüpgazların dikkatsiz kullanılması yüzünden çıkan yangın ve patlamalar pekçok kimsenin ölümüne sebep olmaktadır. Daha çok yaz aylarında çıkan orman yangınları da ormanlarımızın azalmasına ve tabiat güzelliklerimizin yok olmasına sebep olmaktadır. Son on yılda meydana gelen yangınlarda yüzlerce insan ölmüş, trilyonlarca maddî zarar tespit edilmiştir (1994).

Yangın güvenlik tedbirleri:

1. Aktif yangın güvenlik tedbirleri: Portatif söndürücüler, binâ içi ve dışı yangın suyu devreleri, otomatik yangın söndürme sistemleri, infilak söndürme sistemleri.

2. Pasif yangın güvenlik tedbirleri: Yangın alarm ve erken uyarı sistemleri, yapı ile ilgili tedbirler, binâ tehlike ve kaçış imkânlarının plânlanması, tutuşabilirliği kontrol etme, kullanıcı davranışları sınırlama.

Yangından korunma çâreleri:

Dikkatli ve tedbirli olmakla yangından korunmak, büyük ölçüde insanların elindedir. Bunun için alınacak tedbirlerin bâzıları şunlardır:

1. Rastgele yerlere, sönmemiş sigara ve kibrit atmamalı ve sönmemiş bir şeyi kendi hâline bırakmamalıdır. Bilhassa, gece yatarken ve evi terk ederken soba, küllük, mangal, ocak ve lambaları kontrol edip söndürmelidir.

2. Pirize sokulmuş olan fırın, ütü, ocak, su ısıtıcısı gibi şeyleri kontrol edip fişleri çekilmelidir.

3. Bilhassa çocukların, kibrit, çakmak, soba, ütü, havagazı, tüp gibi tutuşturucu şeylerle oynamasına müsaade edilmemeli, evde çocukları yalnız bırakmamaya çalışmalıdır.

4. Bacaları ve soba borularını sık sık temizlemelidir.

5. Yanan ocak ve soba gibi şeylerin yakınına parlayıcı ve yanıcı eşyâlar koymamalıdır.

6. Fırın, baca, elektrik ocağı, kalorifer kazanı gibi araçları, bunlardan iyi anlayan kimselere tâmir ettirmelidir.

7. Elektrik sigortaları, hat ve prizlerindeki arızaları ihmal etmeden tâmir ettirmelidir.

8. Tüpgaz ve doğal gaz kullanırken sızıntı olmamasına çok dikkat etmeli, kaçakların yanına katiyen ateşle yaklaşılmamalıdır. Tüpün başındaki kısım, sabun köpüğü ile kontrol edilmeden kullanılmamalıdır. (Bkz. Doğal Gaz)

9. Gaz sobalarına yakıt ikmâli yaparken sobamızı tamâmen söndürüp, iyice soğumasını beklemeliyiz.

Yangın söndürme:

Çıkan yangınları söndürmek için büyük yerleşim yerlerine itfâiye teşkilâtları kurulmuştur (Bkz. İtfâiye). Ayrıca, resmî dâireler, büyük işletmeler, taşıtlar kendi imkânları ile yangın söndürme tedbirleri alırlar.

Yeni başlamış olan yangını söndürmek daha kolaydır. Bunun için, korkuya, telaş ve heyecana kapılmadan müdâhale etmek lâzımdır. Bununla birlikte hemen çevreye ve ilgililere haber vermelidir. Önce çocuklar ve ihtiyarlar yangından uzaklaştırılıp zaman kaybetmeden ateşin hava ile teması önlenmelidir.

Küçük yangınları söndürmek için özel olarak hazırlanmış, içinde sodalı ve karbonatlı su olan yangın söndürme cihazları kullanılır. Taşıtlardaki yangın söndürücüler köpük saçarak ateşi söndürürler. Su, her zaman ateşi söndürmez. Hele, petrol mâmullerinin tutuşmasına karşı, su kullanmak daha tehlikelidir. Böyle bir yangının üzeri hemen örtülüp, hava alması önlenmelidir. Yangında, kapı ve pencereleri açarak, yangın yerinde hava akımını hızlandırmak doğru değildir. Şunu hiç unutmamalıdır ki, havasız kalan ateş hemen söner.

Ateş söndürülürken, çevresinde bulunan yanıcı ve parlayıcı eşyâlar oradan uzaklaştırılmalıdır. Yangın, elektrik kontağından çıkmışsa hemen sigortayı gevşetmeli, tüpgazdan çıktı ise, düğmesini kapatmaya çalışmalıdır. Yangın mahallinde bulunan tüpgaz, buradan uzaklaştırılacak eşyâların başında gelir.

Onbinlerce görevlinin çalışmakta olduğu New York, Londra ve Tokyo itfâiyeleri dünyânın en büyük itfâiye teşkilâtlarıdır. Eski devirlerde, yangın söndürme ve haberleşme araçları gelişmemiş olduğu için, yangınlar daha geniş alanlara yayılırdı. Dolayısıyle maddî ve mânevî birçok zararları olurdu. Son senelerde bu teşkilâtların gelişmesiyle, çıkan yangın adedi artmasına rağmen söndürme çalışmaları daha başarılı olmaktadır.

Büyük şehirlerde çıkan yangınlar, eskiden çok geniş bir alana yayılırdı. Meselâ İstanbul, 24 Temmuz 1660 Cumartesi günü târihinin en büyük yangın felâketine uğradı. Öyle ki 49 saat içinde şehrin üçte biri kül oldu. Yangın Unkapanı semtinde başlayarak, Topkapı Sarayı yönüne, Aksaray’dan surlara doğru ve Fâtih semtine yayıldı. Deniz kenarındaki surların tepesinden aşarak, Marmara kıyılarında bulunanların üzerine kıvılcımlar sıçradı. En az 4000 kişinin öldüğü bu yangında 80.000 ev kül oldu. Yangında su yolları kapandı ve fırınlar çalışmadığı için, halkın büyük bir kısmı aç ve susuz kaldı. Sultan Dördüncü Mehmed Hanın büyük gayretleri ve yardımlarıyla iki ay içinde Anadolu’dan getirilen ustalarla yanan binâların yerlerine yenileri yaptırıldı. Bu yangında 360 câmi ve mescit, 40 hamam, 100 han ve kervansaray, 100 depo, yüzlerce konak, okul, medrese, tekke yanmıştı.

5 Eylül 1693’te AyazmaKapısında çıkan yangında; 18 câmi, 19 mescit, 17 ilkokul, 10 medrese ve tekke, 11 hamam, 12 fırın, 2517 ev, 1146 dükkan birçok han ve depo yandı.

7 Temmuz 1795 gecesi çıkan yangında İstanbul’un mal depoları büyük ticârethâneleri yandı. Uğranılan zarar tahmini olarak o zamanki Osmanlı Devletinin iki yıllık geliri kadardı.

1908, 1911, Mart ve 13 Haziran 1918’de çıkan dört yangın Sultanselim, Fâtih, Halıcılarda büyük zararlara sebep oldu. Harp içinde olan devlet bunların yerine hemen yenisini yaptıramadığından uzun yıllar yanık yerler öyle kaldı.

Dünyâ çapında önemli yangınlar ise; 1871’de ABD’nin Wisconsin Eyâleti Peshtigo şehrinde 1152 kişinin ölümüne sebep olan yangın ve yine ABD’de 1906’da San Fransisco’da çıkan yangında 28.000 binâ yanmış, 350 milyon dolarlık maddî hasar meydana gelmişti.