Alm. Windmühle (f), Fr. Moulin (m), à vent, İng. Windmill. Enerji üretmek için rüzgâr gücünden faydalanarak çalışan büyük pervâneli çarklı makina. Çok eski zamanlardan beri yeldeğirmenleri, buğday öğütmek ve su pompalamak gibi işler için mekanik güç elde etmekte kullanılmıştır. Hollanda’da bulunan yeldeğirmenleri, karayı denizden ayırmak için su pompalamakla görevlidir. Yeldeğirmenleri gelişen ülkelerde hâlâ önemli güç kaynakları olmalarına rağmen endüstri bakımından gelişmiş ülkelerde az rolleri vardır. Elektrik enerji kaynağı olarak kullanılan ilk yeldeğirmeni 1890’da Danimarka’da yapılmıştı. Bu târihten sonra rüzgârla çalışan değirmenler küçük ev ve çiftliklere elektrik sağlamak için kullanılmışlardır.

Rüzgâr enerjisi kaynakları: Fosil yakıtlarının aksine rüzgârlar yenilenebilir enerji kaynaklarıdırlar. Yeldeğirmeninin model ve çalışması rüzgârın hızına, yönüne ve yüksekliğine bağlıdır. Rüzgârın ortalama saatteki hızı 29-40 km olan yerler yeldeğirmenleri için uygun yerlerdir. Saatte 8 km hızı olan hafif rüzgârlar ise yeldeğirmenini çalıştıramazlar. Güçlü rüzgârlar ve fırtınalar ise yeldeğirmeni çalışırken hasara uğratabilirler.

Yeldeğirmenleri genel olarak rüzgârla dönen bâzı parçalardan meydana gelmişlerdir. Başlıca iki çeşidi vardır. Bunlar; yatay eksenli ve dikey eksenli yeldeğirmenleridir.

Yeldeğirmeni gücü ve kullanışlılığı: Bir yeldeğirmenini döndüren rüzgârın gücü hızının küpü, yeldeğirmenini döndüren pervâne çapının karesi ve havanın yoğunluğu ile doğru orantılıdır. Küçük çaptaki rüzgâr güç sistemleri, elektrik ve mekanik güç sağlamak bakımından ekonomik önem taşırlar.

6 kilowattlık bir rüzgâr jeneratörü ortalama rüzgâr hızı 16 km (saatte) olduğu kabul edilirse ayda 325 kwh elektrik üretebilir. Bu da modern bir orta halli evin bütün elektrik ihtiyaçlarını karşılamaya yeter. Böyle bir sistem kurulduğunda rüzgâr olmadığı zamanlarda elektrik rüzgâr enerjisinin kimyâsal enerji olarak depolandığı akümülatörlerden sağlanır.

Büyük çaptaki yeldeğirmenleri birçok avantajları olduğu için çok tutulurlar Herhangi bir kirletme yapmazlar, çalışırken gürültü çıkarmazlar ve yakıta ihtiyaçları yoktur. Bu sebeplerden dolayı bu cins büyük sistemli yeldeğirmenleri Hollanda ve ABD gibi memleketlerde kullanılmaktadır. 1970’li yıllarda yeldeğirmenleri aracılığıyla elektrik üretimine ilgi arttı. Hâlâ ABD’de kurulan “rüzgâr çiftliklerinde” yedeğirmenleriyle elektrik üretimi yapılmaktadır.

İlk yeldeğirmenlerinin 7. yüzyılda İran’da, daha sonraları Çin’de kullanıldıkları ve sonraları da Avrupa’ya yayıldıkları eldeki belgelerden anlaşılmaktadır.