Alm. Schwarzshnabel-Sturmtaucher, Fr. Puffin, İng. Shearwater. Familyası: Yelkovangiller (Puffinidae). Yaşadığı yerler: Kuluçka zamânı hâricinde okyanuslarda yaşar. Özellikleri: Martı büyüklüğünde, perde ayaklı, göçmen bir kuş. Küçük balık, yengeç, salyangoz yiyerek beslenir. Ömrü: 15 yıl kadar. Çeşitleri: 15 türü bilinmektedir. Karagagalı yelkovan (P. puffinus), sarıgagalı yelkovan (P. kuhlii) meşhurlarıdır.

Fırtına kuşları (Tubinares) takımından martı iriliğinde bir okyanus kuşu. 15 türü vardır. Hepsi iyi yüzücü ve çoğu dalıcıdır. Boyları 30-63 cm uzunluğundadır. Perde ayaklı göçmen kuşlardır. Sivri ve uzun kanatlarıyla uzun mesâfeler kat ederler Yalnız üreme dönemleri karaya çıkarlar. Uzun ve ucu çengelli gagaları boynuzsu plaklarla örtülüdür. Burun delikleri tüp şeklinde ayrık iki boru hâlinde dışarı açılır. Fırtına kuşları gibi mîdelerinden yağlı ağır kokulu bir madde salgılarlar. Bâzıları bunu yavrularını beslemede, bir kısmı ise düşmanlarına karşı kendilerini korumada kullanırlar. Tehlike ânında bu sıvıyı burun deliklerinden dışarı fışkırtırlar. Çoğunun sırtları gri, siyah, kahverengi ve karın altları beyazdır. Tamâmen siyah olan türler de vardır. Tüyleri sık ve su geçirmez özelliktedir. Çok uzaklara göç eden mükemmel uçuculardır. Yelkovankuşları uçarken su yüzeyine yakın uçar ve yüzeyde bulabildikleri küçük deniz hayvanlarını yerler.

Koloniler hâlinde açık adalarda ürerler. Kullanılmayan tavşan yuvalarını veya kendi açtıkları çukurları yuva olarak kullanırlar. Tek ve beyaz bir yumurta yumurtlarlar. Özellikle Avustralya adalarında büyük koloniler meydana getirirler. Erkek ve dişi sırayla kuluçkaya yatarlar. 50 gün içinde yumurta açılır. Yavru 12-14 hafta anne ve baba tarafından yuvada beslenir. Sonra yalnızlığa terk edilir. Yürüyemeyecek kadar irileşen yavru bir hafta zarfında zayıflayarak yuvadan ayrılır. Anne ve babasının uçtuğu yöne doğru uçmaya başlar. 3-4 yıl sonra içgüdüsü ile doğduğu yere döner. Yelkovan kuşlarının yön bulma kâbiliyetleri güçlüdür. Uçsuz bucaksız okyanuslar üzerinden uçarak yuvalarını şaşırmadan bulurlar.

Deney için alınan iki yelkovankuşundan biri Venedik’te (İtalya’da), diğeri Boston’da (ABD’de) serbest bırakıldı. İlki, 1300 km’lik yolu iki haftada aşarak yuvasına ulaştı. İkincisi ise 500 km’yi 12,5 günde alarak yuvasını buldu. Yelkovankuşları güney yarım küreye mahsus göçmen kuşlarıdır. Kuluçka zamânı hâricinde dâimâ denizde yaşarlar.