Alm. Speiseröhre (f), Ösophagus (m), Fr. Oesophage (m), İng. Oesophagus, (ABD) esophagus. Hazım kanalının başlangıç kısmı. Yetişkin bir şahısta boyu 25 cm kadar olup, üç kısımdan teşekkül eder. Bunlar:

1. Boyun parçası: En kısa bölümüdür.

2. Göğüs parçası: En uzun parçadır.

3. Karın parçası: Diyafragmayı geçtikten sonraki bölümdür.

Üç darlık mevcuttur. Birinci darlık dişlerden îtibâren 18 cm’de boğaz (farinks) ile birleştiği yerde; ikinci darlık 28 cm’de yemek borusunun sol bronş dalı ile çaprazlaştığı yerde; üçüncü darlık ise 43 cm’de yemek borusunun mîdeyle birleştiği yerdedir. Bu darlıkların bilinmesi hastalıkların daha çok buralarda oturması, yabancı cisimlerin buralara takılması, yanıkların daha fazla buralarda olması bakımından mühimdir.

Yemek borusunun iç yüzeyini; alt (karın) parçasında çok katlı silindirik epitel hücreleri, geri kalan parçalarında çok katlı yassı epitel hücreleri, örter. Alt 1/4 bölümü, irâdemiz dışında hareket sağlayan çizgisiz adalelerden, 1/4 yukarı bölümü irâdemizle hareket sağlayan çizgili adalelerden ve geri kalan 2/4 orta bölümü her iki cins kasın karışımından yapılmıştır. Oksijenden zengin kanı, sol mîde atardamarı alt trioid atardamarı, aort kavisi ve inen aort vâsıtasıyla alır.

Oksijenden fakir kanı götüren damarlar portal ve kaval toplardamar sistemine açılır. Portal ve Kaval toplardamarları birbirleriyle ağızlaştığından sinoz gibi bâzı hastalıklarda yemek borusunda varisler meydana gelir ve tehlikeli öldürücü kanamalara sebep olur. Vagus sinirinden ve sempatik ağdan gelen sinirlerle uyarılır.Yemek borusunda üç hareket husûle gelir. Birincisi yutmayı temin eden hareketler; ikincisi yutma güçlüğü olan hastalarda müşâhade edilebilen ve besinlerin geri gelmesini sağlayan hareketler; üçüncüsü ne gibi bir vazifesi olduğu hâlâ tartışmalı olan solucan kıpırdamaları şeklindeki hareketlerdir.

Yemek borusunun hastalıklarında, hemen hemen hiçbir hastalıkta görülmeyen şekilde kolay ve yeterli bir hikâye alınır. Dil bilmeyen bir hasta, hatta hiç konuşmayan bir hasta bile işâret ederek kolaylıkla yutamadığını, yiyecekleri geri çıkardığını anlatabilir. Üç tipik belirtisi vardır: Yutma güçlüğü (disfajı); yutulan şeylerin mîdeye değmeden geri çıkarılması (regürjitasyon) ve ağrı. Yemek borusu hastalıklarının teşhisinde baryum içirilerek yemek borusunun röntgen filminin çekilmesi mühim bir usüldür. Ayrıca “özofagoskop” denilen özel âletle yemek borusu içine girilerek kanalın içi gözlenebilir ve hastalığın teşhisi için parça (biopsi) alınabilir. En sık görülen hastalıkları arasında yabancı cisimlerle had tıkanması, doğuştan anormal yemek borusu, yemek borusu iltihabı, kimyevî maddelerle meydana gelen yanıklar, yemek borusu ülserleri ve kanserleri sayılabilir.