Alm. Grüner Halbmond (m), Fr. Croissant Vert (m), İng. The Green Crescent. Alkol ve uyuşturucu maddelerle mücâdele eden teşkilât.

Birinci Dünyâ Harbinden sonra yurdumuzu işgal eden düşmanlar Türk varlığını içten çökertmek için çârelere başvurdular. Gemilerle getirdikleri alkolü fazla içkileri bilhassa gençlere ulaşacak şekilde dağıttılar. Ülkemizde kısa bir zaman sonra içki ve uyuşturucu madde alışkanlığı bir salgın hâlini aldı. Bilhassa yurt müdâfaasında faal unsuru olan gençlerimize ulaştırıyorlardı. Bunun üzerine 1919 yılında Şeyhülislâm İbrâhim Efendi, Doktor Mazhar Osman ve arkadaşları önceleri gizli olarak “Alkol ve Uyuşturucu Maddelerle Mücâdele” teşkilâtını kurdular. Daha sonra bu kurucular, merkezi İstanbul olmak üzere 5 Mart 1920’de “Hilâl-i Ahdar” (Yeşilay) adıyla cemiyeti resmen kurdular. Cemiyetin adı bir süre sonra Yeşil Hilâl, son bir değişiklikle de “Yeşilay” oldu. 1934 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla “Kamu yararına” diğer deyimiyle “Amme menfaatine Hâdim” dernek arasına katıldı. 1946’da Millî Eğitim Bakanlığı okullara bir genelge göndererek toplumla ilgili çalışmalar arasında Yeşilay Kolunun bulunmasını mecbur etti.

Yeşilay Cemiyeti; ahlâkî ve kültürel bir kalkınma atmosferi içinde içki, uyuşturucu madde ve sigara tüketimini, devlet organlarıyla da işbirliği yaparak asgarîye indirmeye çalışır. Bu gâyeyi gerçekleştirebilmek için, konferanslar, radyo-televizyon konuşmaları, geziler, sergiler, kurs ve seminerler tertipler. Kitap, dergi ve makâleler neşreder. Kültür ve sanat çalışmaları yapar. Alkol ve uyuşturucu düşkünlerinin tedâvisinde yardımcı olur. Okul ve kurumlarda yapılacak çalışmaların doküman, video, kaset, afiş ve pankart ihtiyaçlarını karşılamaya çalışır. Alkollü içki ve uyuşturucu maddelerin zararlarına karşı mücâdele yolunda gerekli tedbir ve kararların alınmasını temin için hükümet ve yetkili merciler nezdinde teşebbüslerde bulunur. Kendi konularında bölgesel çalışmalar yapmak üzere şûbeler açar. Bu çalışmalarında bilhassa ülkemizin geleceği olan gençlerimizin uyarılması, korunması konusunu ön plânda tutar.

Yeşilay Cemiyetinin çalışmaları neticesinde, 1920-1924 yıllarında alkollü içki kullanmaya karşı Men-i Müskirât Kânunu çıkarıldı. Cumhûriyetin ilk yıllarında ve sonraki dönemlerde beyaz (uyuşturucu) îmâlât ve kulanımına karşı ciddî tedbirler alındı. 1982 Anayasası’na içki ve uyuşturucu kullanımına karşı alınacak tedbirlerle ilgili 58. madde konuldu. Birayı alkollü içki sayan 3023 sayılı kânun kabul edildi. Uyuşturucu karışımı ilâçlar konusunda yeşil ve kırmızı reçete uygulaması getirildi. Trafikte alkollü araç kullanımını önleyici tedbirler artırıldı. Sağlık dersleri proğramına Yeşilay konuları konuldu ve okullarda Yeşilay kolları kurulması mecburi hâle getirildi.

Yeşilay Cemiyeti; kapalı yerlerde, nakil araçlarında sigara içimini ve sigara reklâmlarının yasaklayacak kânunun çıkarılması, Anayasa’nın 58. maddesinden sorumlu Başbakanlığa bağlı bir müsteşarlık kurulması, Millî Eğitimde haftada 1-2 saatlik mecbûri ders konulması, trafikte alkole kesin yasak getirilmesi, ithal içki ve sigaraya yasak getirilmesi, ülkede alkol ve sigara kullanımını azaltıcı kânûnî ve eğitimle ilgili tedbirler alınması, uyuşturucu kültürünün önlenmesi için radyo ve TV’ye ve Millî Eğitime mecbûri tedbirlerin getirilmesi, kamu yararına çalışan Yeşilaya yeterli devlet desteğinin sağlanması için çalışmalarını sürdürmektedir.

Yeşilayın Genel Merkezi İstanbul’da olmak üzere yurt sathında 20 şûbesi ve 16 temsilciliği vardır (1994). 1924’ten bu yana sürekli olarak aylık Yeşilay adında bir dergi çıkarmaktadır. 1953’ten beri her yılın 1-8 Mart günleri arası Yeşilay Haftası olarak değerlendirilip, alkolizm ve uyuşturucuların zararları bütün yayın organlarıyla halka anlatılmaktadır. Yeşilay, her yıl 200 civârında konferans ve seminer tertiplemekte, 500.000 dolayında doküman dağıtımı yapmaktadır. Cemiyetin bütün bu çalışmaları, bağışlar, üye âidatları ve Genel Merkez İşhanının gelirleriyle yürütülmektedir.