Alm. Müdigkeit, Ermüdung, Erschöpfung (f), Fr. Lassitude, fatigue (f), İng. Weariness, fatigue. Tekrarlanan uyarılara karşı adalenin kasılma şeklinde verdiği cevâbın giderek azalması ve vücutta bitkinlik, iyi olmama hâlinin meydana gelmesi. Ayrıca yorgunluk muhtelif hastalık hallerinde bitkinlik, kırgınlık, güçsüzlükle bir arada görülen bir belirtidir.

Kasların kuvvetli ve uzun süreli kasılması yorulmasına yol açar. Bu durum kas liflerinin aynı işi yapabilmek için gerekli kasılma ve metabolik faaliyetleri devam ettirememesinden ileri gelir. Kas lifine olan sinir uyarıları devam etmekte, fakat kasılma kas liflerindeki enerjiyi sağlayan ATP (Adenosin Trifosfat)nin gittikçe tükenmesi sebebiyle zayıflamaktadır. Kasılmakta olan bir adaleye gelen kan akımı engellenecek olursa, bir dakika veya daha uzun bir sürede adalenin beslenmesi engellendiği için adalede tam bir bitkinlik hâli ortaya çıkacaktır. Aşırı bir egzersizden sonra kasların glikojen muhtevası büyük ölçüde azalırken kandaki laktik asit miktarı artmaktadır.

Yorgunluk ve kırgınlık; önemi, derecesi hastaya göre değişen birçok şikâyetlerden meydana gelir. Bir hastâneye başvuran hastaların yarısından fazlası yorgunluk, bitkinlik, kırgınlık gibi şikâyetleri olduğunu söyler ve sorulduğunda kabul eder.

Eğer yorgunluk, uzun fizikî çalışmaların sonunda meydana gelmişse normal bir fizyolojik cevap olarak kabul edilir. Bu tip bir sebebe bağlanamıyorsa hastalık belirtisi olarak şüphelenilebilir. Doktorun görevi burada hastanın şikâyetinin, fark etmediği bir aşırı çalışmanın, fizikî ve zihnî tesirinin sonucu olup olmadığını ortaya çıkarmaktır. Bu tip şahıslar toplumda her zaman görülebilirler, bunlar genellikle vazifesini yapma isteği ile dolu, kendi sıhhatini düşünemeyen kimselerdir. Veya bâzan da kendisinden mevcut bir eksikliği telâfî etmek için vazifesinden başka bir faaliyette bulunan insanlarda bu durum görülebilir.

Normal bir insanda yorgunluğun bâzı âşikâr ve gizli tesirleri vardır. Yorgunluk; çeşitli organlarda birçok fizyolojik ve biyoşimik değişikliklere yol açar, davranışında âşikar bir değişikliğe, iş gücünde azalmaya, dışa vurulan bir tatminsizlik ve yorgunluk hissine sebep olur.

Sürekli bir kas çalışması, kas glikojenini tüketir. Laktik asit ve diğer artıkların birikmesine yol açar. Bunlar kasılma kuvvetini azaltır ve iyileşmeyi geciktirirler. Aşırı derecedeki kas faaliyeti kas liflerinin parçalanmasına, normal insanda bile serumda “kreatin fosfokinaz” ve aldolaz gibi bâzı mayaların artmasına sebep olur. Kaslar hafifçe şişer ve birkaç gün ağrır. Kasın faaliyeti devam ettikçe kasılmaların gittikçe zayıfladığı, titremelerin meydana geldiği görülür. Solunum sayısı artar, nabız hızlanır, kan basıncı yükselir, metabolik hız artar. Bu değişiklikler yorgunluğun artan metabolizmanın bir belirtisi olduğu fikrini destekler.

Yorgun insan zor meseleleri çözmede yeterince etkili değildir, mantıksız hareketler yapar. Karara varma kâbiliyeti azalmıştır. Ev işlerini pek yapamaz. Zihninde aşağılık (küçüklük) hissi hâkimdir.

Bir hastâneye, izah edilemeyen yorgunluk, bitkinlik şikâyetiyle başvuran hastaların büyük bir çoğunluğunda bâzı psikiyatrik hastalıklar tespit edilmiştir. Bu gibi durumlar eskiden nevrasteni diye adlandırılırdı. Şimdi daha çok genel klinik tabloya göre isimlendirilmektedir. Genellikle sinirlilik, huzursuzluk, anksiyete, depresyon, uykusuzluk, baş ağrısı, iştahsızlık gibi belirtilerle birlikte görülür. Bu hastalarda anksiyete nevrozu depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar vardır. Bu grupta bitkinlik sabahları daha fazladır.

Mikrobik hastalıklar müzmin yorgunluğun diğer bir sebebidir. Kaslarda bir yorgunluk ağrısı ve bitkinliğin arkasından ekseriya bir grip hâli gelebilir.

Çeşitli metabolik ve endokrin (hormonal) hastalık hallerinde değişik derecelerde bitkinlik ve yorgunluğa sebep olur. Addison hastalığında, hipotiroidi’de bu tablo sık görülür. Kontrolsuz şeker hastalığında bitkinlik olabilir. Orta veya şiddetli bir anemi (kansızlık)de, beslenme yetersizliğinde, kalp infarktüsü gibi durumlardan sonra da bu tabloyla karşılaşılabilir Yorgunluk hissinin belirgin olduğu nörolojik hastalıklar arasında; felçler, parkinson hastalığı, multiple skleroz hastalığı, miyasteni ve miyotoni gibi kas hastalıkları sayılabilir.