a. İnsan vücuduna değişik yollarla girdiğinde çalışmasını ve yapısını bozan veya yok eden ölüme neden olabilen maddelere "zehir" adı verilir. Bu maddelerin vücuda girmesi sonucu görülen duruma da "zehirlenme" denir: Zehir, solunumla ağızla, deri ve kan ile vücuda girer. Özellikle çocuklarda ve yaşlılarda daha etkili ve önemli bir sorun haline gelir.

b. En çok görülen zehirlenmeler

A) SOLUNUM YOLU İLE ZEHIRLENME : Bu bölümde, konu trafik ve aracı ilgilendirdiği için egzoz gazı zehirlenmelerinden söz edilecektir. Hava gazı, bütün gazı , kömür gazları için de aynı şeyleri söylemek mümkündür.

Motor dersinde aldığınız bilgilerle kapalı bir garajda çalışır durumdaki aracı tamir etmeye çalışan bir kişi, egzoz gazında bulunan kokusuz, renksiz "karbonmonoksit" i hiç fark etmeden uzun süre solunum yoluyla alırsa, normalde oksijenle birleşen hemoglobin (kanın kırmızı rengini veren) bu durumda karbonmonoksit ile çok kolay bir biçimde birleşir. Böylece artık kan oksijeni değil karbonmonoksitli olarak hücrelere, dokulara gidecek ve onların oksijensiz almasına neden olacaktır. Yani kanın oksijenle birleşmesi engellenmiş olur.

Karbonmonoksit kolaylıkla kandan ayrılmaz, öyle ki 2-3 saat temiz havada kalınarak ancak ayrılabilir.

Belirtileri:

- Bulantı, kusma

- Halsizlik, hareket edememe, kaslarda gevşeme

- Deride kiraz kırmızısı görünüm , sonra morarma

- Solunum zorluğu, durması

- Baş dönmesi , kulak çınlaması

- Bilinç kaybı, koma

- Kalp durması

İlkyardım:

-Öncelikle kapı, pencere açılır veya temiz havaya çıkarılır.

- Soluğu durmuşsa hemen suni solunum yapılır.

- Zor soluk alıyorsa, kusuyorsa yan yatırılır.

- Kalbi durmuşsa kalp masajı yapılır

- Sıcak tutulur.

- Sağlık kuruluşuna sevk edilir.

B) SİNDİRİM YOLU İLE ZEHIRLENME: Ağız yoluyla alınan zehirli gıdalar fazla miktarda alınan ilaçlar, kimyasal maddeler hatta alkol sinirime katılarak emilirler ve zehirlenme belirtileri ile yaşamı riske sokarlar

Belirtileri:

Belirtiler, alınan zehrin cinsine ve geçen süreye göre değişmekle beraber ortak olarak şu belirtiler görülür:

- Karın ağrısı, krampı

- Ağızda yanma, değişik tat

- Yutma zorluğu

- Bulantı, kusma

- İshal

- Baş ağrısı , baş dönmesi

- Bitkinlik, konuşmada zorluk

- Solunum ve dolaşım bozulduğu

- Görme bozukluğu

İlkyardım:

- Öncelikle zehirlenmenin neyden kaynaklandığı belirlenir

- Bilinci yerinde ise ilk 2 saat içinde kusturulur En iyi kusturma yöntemi boğaz. Uyarmaktır.

- İlaçla zehirlenmişse hemen bol su verilerek kusturulur

- Asit - baz (çamaşır suyu , tuz ruhu gibi) zehirlenmelerinde kesinlikle kusturulmaz yine bol su verilir

- 2 saatten daha uzun süre geçmişse kusturulmaz, bol su ve zeytinyağı verilir.

- Bilinci yerinde değil ise kusturulmaz.

- Yoğurt, ayran, yumurta akı koruyucu olarak verilebilir ancak çok önemli bir yararı d yoktur.

- Kimyasal madde zehirlenmelerinde nişasta, süt kullanılabilir.

- Yan yatış pozisyonu verilir.

C) DERİ YOLUYLA ZEHIRLENME: Bu bölümde deri içine ve altına sokulan hayvansal zehirlerin oluşturduğu zehirlenmelerden söz edilecek tir. (deri ile giren zehirli sıvılar, ziraat ilaçları, kimyasal maddeler dışında)

YILAN ISIRMASI: En zehirli yılanlar kobra ve engerek türleridir. Yılan ısırdığında üst çenesinde bulunan zehiri kasların kasılmasıyla dişlere aktarır oradan da insan vücuduna geçer. Isırık genellikle yarım ay şeklindedir ve deride diş izleri vardır. Zehirin etkisi beyin ve kan dolaşımında görülür.

Belirtileri:

- Ağrı, yanma

- Şişlik, morluk

- Bulantı, kusma

- Uyuklama

- Solunum kaslarında felç

- Solunum durması - Şok

İlkyardım:

- Isırılan yer yıkanır

- kırılan bölge kalp düzeyinden aşağıda tutulur, hareket ettirilmez.

- Zehirin yayılmadan dışarı atılması için geniş bir bezle alttan üstten turnike uygulanarak 30 dakikayı geçmemişse ısırılan yere derin olmayan paralel iki kesik yapılır. Turnike 15 dakikada bir gevşetilir.

- Ağzında diş çürüğü, diş eti hastalığı olmayan biri tarafından 3-5 kez emilerek tükürülür. Sonra temiz bir bezle kapatılır. Varsa ilkyardımcı zehiri emmeden önce ağzını zeytinyağı ile çalkalamalıdır.

- O bölge soğuk tutulur. (Bazı bilim adamları buna katılmazlar)

- Yılan serumu için sevk edilir. San yıllarda yaranın kesilip emilmesi, bazı bilim adamlarınca enfeksiyon riski nedeniyle önerilmemektedir.

AKREP SOKMASI: Zehir, akrebin kuyruğunun son halkasından salgılanır ve uçtaki iğne ile sokar.

Belirtileri:

- Ağrı, yanma, uyuşukluk

- Baş ağrısı

- Kaslarda kasılma

- Tükürük salgısının artması

- Solunum güçlüğü

- Şok belirtileri

- İdrar, dışkı kaçırma

İlkyardım:

- Sokulan yer yıkanır

- Turnike uygulanır (Sokulan yerin altından ve üstünden)

- Ağrıyı gidermek için karbonat bulamacı, amonyak sürülür

- Sokulan yere buz konur, kalp düzeyinden altta tutulur

- Dinlendirilir, kramp giren yerlere sıcak uygulanır

- Şoka karşı önlem alınır

- Akrep serumu için sevk edilir

- Sokulan yerin kesilmesi konusu tartışmalıdır.



ARI- ZEHIRLİ ÖRÜMCEK- ZEHİRLİ KENE SOKMALARİ : Arı iğnesini batırarak, kene ise ısırdığı yerden vücudunun bir bölümünü deri içine sokar. Alerjik kişilerde bir tek arının bile sokması ölüme neden olabilir..

Belirtileri:

- Sokulan yerde ağrı, yanma, kızarma, şişme, ateş, kaşıntı, uyuşma

- Bulantı, kusma, terleme

- Baş dönmesi

- Düzensiz nabız, solunum güçlüğü.

- (Kene ise) yapıştığı yerden ayrılmaması.

İlkyardım:

- Keneyi çıkarmak için yanan kibrit yaklaştırılır.

- Arının iğnesi çıkarılır.

- Su, sabunlu su ile yıkanır

- Sokulan yer soğuk tutulur.

- Amonyak, karbonat, limon, sirke , soğan yoğun sürülebilir.

- Arı ağızdan sokmuşsa Ağızda bir süre buz parçaları tutu veya tozlu su gar yapılır.

- Çamur, tetenoz ve mikroplanma olasılığı nedeniyle sürülmez.

- Tüm zehirlenmelerde mümkünse 0800 314 79 OO no.lu Zehir Danışma merkezinin aranabileceği unutulmamalıdır.