Kuzey Afrika’da İslâm devleti kuran hânedanlardan. Zîrîler, Mağrib’in iç kısmında oturan Senhâce Berberî kabîlelerindendir. Hâricilerden Ebû Yezid’e karşı 945’te Fâtımîler’e askerî kuvvet yardımı yaptılar. Bu yardım üzerine, Fâtımî halîfesi Mu’izz (953-975) zamânında, Zîrîlerden Yusuf Bulukkîn bin Zîrî’ye İfrikiye Vâliliği verildi. Bulukkîn, Zendler ile mücâdele etti. Sebte’ye kadar bütün Magrib’i zaptetti. Zîrîlerin hâkimiyeti çok genişleyince, bu toprakları bir kişinin idâre etmesi zorlaştı. Yusuf Bulukkîn’in torunu Nâsıreddevle Bâdîs (996-1016) zamânında, topraklarda idârî taksimat yapıldı. Batıdaki bölgeler âilenin Hammâdî koluna geçti Anakol Zîrîlerin merkezi Kayravan olup, İfrikiye’ye hâkimdiler. Hammâdîlerin merkezi ise Kala idi. Zîrîler, 1041’de Bağdat’taki Abbâsî halîfeliğine sadâkatını bildirdiler. Hammâdîler, Mısır Fâtımîlerine bağlı kaldılar. Zîrîler, Fâtımîlerden ayrılınca, saldırıya uğradı. Fâtımîler, Zîrî topraklarına karşı saldırıya geçip, kuvvet gönderdi. Zîrîler Kayravan’ı boşaltarak sâhildeki el-Mehdiye şehrine göç ettiler. Hammâdîler de, Bicâye Limanına çekildiler. Denizciliğe önem vermeye başladılar. Normanlar ile münâsebet kurdular. Zîrîlerin hâkim oldukları topraklar 12. yüzyılda, önce Normanlar daha sonra da Muvahhidlerin eline geçti.

1. Zîrî Hükümdarları:

Yusuf Bulukkîn bin Zîrî-I (972-984)

Mansûr bin Bulukkîn (984-996)

Nâsıreddevle Bâdîs (996-1016)

Şerefeddevle el-Muiz (1016-1062)

Temim (1062-1108)

Yahya (1108-1116)

Ali (1116-1121)

Hasan (1121-1148)

2. Hammâdî Kolu

Hammad bin Bulukkîn bin Zîrî-I (1015-1028)

Ka’îd (1028-1054)

Muhsin (1054-1055)

Bulukkîn-II (1055-1062)

Nasır (1062-1088)

Mansûr (1088-1105)

Bâdîs (1105)

Aziz (1105-1121)

Yahya (1121-1152)